Çayı xətirsiz edənlər - Şahanə Müşfiq yazır

Restoran-kafelər bir şəhərin, bir bölgənin olmazsa, olmazlarındandır. Hər birimiz bu cür iaşə obyektlərində yemək yeyir, nahara çıxır, görüşlərimizi keçirir, istirahət saatlarımızı şəkilləndiririk. Ya da ən azından yorğun bir gəzintidən, gərgin iş gününün ardından yaxınlıqdakı kafedə qarnımızı doyurmağa çalışırıq.

Deyirlər, söz vaxtına çəkər. Xüsusən, bu mövsümdə, yaz və yay aylarında belə məkanlara ehtiyac daha da artır. Həm yerli əhalinin, həm də turistlərin üz tutduğu bu məkanların sayı paytaxt Bakı başda olmaqla, ölkəmizdə daha da artmaqdadır.

Son illərdə digər sahələri dəqiq deyə bilməsək də, xüsusən ölkəmizə turist axını sayəsində restoran biznesinin gücləndiyi adi gözlə də görünən faktdır. Şəhərin istənilən yerində lüks, orta, ya da aşağı səviyyəli kafe və restoranlara rast gəlmək mümkündür. Əlbəttə, hər birinin öz müştərisi var. Mərkəz küçələrdə restoranların, kafelərin sayı günü-gündən artsa da, hələ də ayaq üstə qalan, üz tutduğu məkanda yer tapmadığından yeni məkan axtarışına çıxan insanlara rast gələ bilirik.

***

Məkanların artması seçimlərin artması deməkdir. Bayaq da dediyimiz kimi, müştərilərin zövqünə uyğun olaraq, məkan seçimləri də dəyişir. Kimi daha sakit, nisbətən ucuz yerlərə üz tutursa, bəziləri qlamur, səs-küylü və daha bahalı yerləri seçirlər. Əlbəttə, bu yerdə həmin obyeklərin özləri arasında da bir rəqabət yaranmış olur. Özü də böyük rəqabət. İstər qiymətlər, istərsə də xidmət baxımından. Bəzi məkanlar isə daha "kreativ", ekzotik, qeyri-adi yenilikləri və dizaynları ilə diqqət çəkməyə, müştəri cəlb etməyə çalışırlar. Bütün bunlar çox gözəl və lazımlı addımlardır. 

Bəs görəsən, müştərini bu qeyri-adiliklər nə dərəcədə maraqlandırır? Onun istədiyi qeyri-adi dekorasiya, dizayn, fərqli təqdimatdır, yoxsa rahatlıq, təmizlik və səviyyəli xidmət? Heç şübhə etmirəm ki, bu iki seçim arasında qalsanız, mənim kimi, onun kimi, hamı kimi siz də ilk növbədə rahatlığı, təmizliyi və ən yaxşı xidməti seçəcəksiniz. Beləcə daha bir sual ortaya çıxır, bütün o qlamur, bahalı ya da elə orta səviyyəli məkanlarda istədiklərimizi ala bilirikmi? Müştəri ilə məkan sahibinin maraqları nə dərəcədə üst-üstə düşür?

***

Yazının bu yerində bir anlıq əlimi saxlayıb düşünməyə başlayıram. Hiss edirəm ki, artıq müəlliflikdən, jurnalistlikdən uzaqlaşıb müştəri kimi baxıram məsələyə. Bir-bir getdiyim, yemək yediyim, zamanımı keçirtdiyim restoranları və orada qarşılaşdığım halları xatırlayıram. Yazı boyunca obyektiv yanaşma xatirinə öz müşahidələrimə kənardan eşitdiyim, gördüyüm, çevrəmdəki insanların da şahidi olduqları nüansları, fikirləri də əlavə edərək ümumiləşdirəcəyimə şübhəniz olmasın!

***

Bugünlərdə sosial şəbəkələrdə bu məsələylə bağlı yeni bir paylaşımla qarşılaşdıq. Şəhərin mərkəzindəki obyektlərin birində yaşanan xoşagəlməz situasiya ilə bağlı paylaşım, sahibi də daxil olmaqla, sosial şəbəkə istifadəçilərinin narahatlığına səbəb olmuşdu. Necə deyərlər, o paylaşımın rəy bölməsində hamının dərdi açılmışdı. İnsanlar "bir himə bəndlərmiş" kimi gördükləri, şahidi olduqları, ya da eşitdikləri bu və ya digər xoşagəlməz halları yazır, şikayətlərini bildirirdilər. Təbii ki, bu durum bizim də gözümüzdən qaçmadı. Dediyim kimi, yenə də şəxsən şahidi olduğum halları xatırladım.

Sözügedən paylaşımın sahibi adla söylənən və kifayət qədər səviyyəli hesab olunan bir kafenin xidmətindən narazılığını dilə gətirmişdi. Təəssüf ki, paylaşımı edən türkiyəli bir iş adamı idi. Onun sözlərinə görə, çay içmək üçün əyləşdiyi məkanda ofisiant ona çayın bitdiyini deyib. Qarşılaşdığı bu haldan təəccüblənən müştəri isə yan masadakıların çay içdiyini göstərərək israr edib və bu an ofisiantın kobud cavabıyla qarşılaşıb.

Acınacaqlı və utancverici bir durumdur, bilirik.

Yenə də humanist davranaraq, düşünək ki, ofisiant həqiqətən də haqlıdır. Elə həmin paylaşım sahibinin sözləriylə desək, kafedə də çay bitərmi? Özü də şəhərin mərkəzində, hər kəsin, xüsusən turistlərin üz tutduğu məkanda nəinki çayın, ümumiyyətlə, hər hansısa ərzağın bitməsi gülünc bir vəziyyətdir. Axı bu, anlayış göstəriləcək bir durum deyil. Məkan sahibi, ya da bu işlərlə vəzifələndirilən şəxs işlədiyi obyektdə ərzağın nə qədər lazım olduğunu bilmirmi? İnsanların sıx olduğu bir yerdə də ərzaq bitərmi? Lap tutaq ki, bitib, mağazalar qəhətəmi çəkilib? Bu vəziyyəti müştəriyə bildirmədən tez bir zamanda həll etmək varkən, həm insanların əsəbiylə oynamaq, həm də məkanın nüfuzunu aşağı salmaq sizə nə verir?

Ancaq humanizmi bir tərəfə qoyub, hadisəyə daha açıq gözlə baxsaq, görərik ki, bu, məkanların "marketinq" oyunundan başqa bir şey deyil. Təəssüf ki, "çay yoxdur!" ifadəsinə bir çox restoran və kafelərdə rast gəlmək mümkündür. Bu da çayın obyektə xeyir gətirməməsi ilə əlaqədardır. Yəni bir çaya görə masa məşğul etmək onlara sərf etmir. Əgər səbəb budursa (ki, əlbəttə, budur!), bu, məkan sahibinin servisdən xəbərsizliyinin, qeyri-peşəkarlığının göstərici olmaqdan başqa bir şey deyil.

Müştəriyə "yox" deyilməməsi gərəkdiyini bilmək üçün böyük bilgi və təcrübəyə sahib olmaq da lazım deyil ki. Bu təfəkkürdəki insanlar heç olmasa ömürlərində bir dəfə də olsun "müştəri hər zaman haqlıdır" deyimini eşitməyiblərmi (bu deyimdəki "hər zaman" ifadəsini "çox zaman"la dəyişmək də olar!) ?!

***

Bütün problem bununla yekunlaşırmı? Yox ki, yox!

Əksər restoranlar yumşaq şəkildə desək, toyxanaları xatırladır. Dincəlmək, ya da rəfiqənlə oturub iki kəlmə söhbət etmək üçün getdiyin məkanda musiqinin səsi sənin səsini elə üstələyir ki, bilmirsən, oturub ona qulaq asasan, yoxsa söhbətini edəsən.

Qeyri-peşəkar dizayn sayəsində siqaret tüstüsüylə dolan restoranlardanmı danışaq, saat 18:00-dan sonra "ağız deyəni qulaq eşitməyənlərdənmi"? Müştəriyə müştəri kimi deyil, dostu, yaxını, tanışı kimi ərklə danışan ofisiantlarımı misal göstərək, ya da əksinə, zəhmlə, kobudluqla cavab verənlərimi? Bir sosial şəbəkə istifadəçisinin bu halla bağlı söylədiyi bənzətmə olduqca maraqlıdır: "Bəzi restoranlarda adama elə "qulluq" edirlər ki, heç hərbi əsirlərlə belə rəftar olunmur. Bu restoranlarda ofisiantdan sizə çörək gətirməsini istəyəndə bir az ehtiyatlı olmaq lazımdır. Çünki ofisiant sizi hər an döyə bilər".

Bütün bu hallar göstərir ki, bu biznes nə qədər inkişaf etməkdə olsa da, hələ ki çatışmazlıqlar kifayət qədərdir. Əsas çatışmayan isə bu sahədə işləyən peşəkarlardır. Unutmaq olmaz ki, bu obyektlər ilk növbədə, oraya təşrif buyurmuş insanların istirahətinin keyfiyyətinə nəzarət etməlidir. Buraya həmin müəssisənin interyerinin tərtibatından tutmuş, orada çalışan personalın geyiminə, şəxsi gigiyenasına, müştəriylə davranışına, hazırlanan yeməklərin keyfiyyətinə və tərtibatına qədər hər şey daxildir. Bütün bunlar kənardan xırda məsələ kimi görünə bilər. Amma ildən ilə turizmin inkişaf etdiyi və hər il minlərlə turist qəbul edən ölkə üçün bu xırda çatışmazlıqlar belə yolverilməzdir. Bütün iaşə obyektlərinin bir məqsədi var: pul qazanmaq. Buna kimsə bir söz demir. Amma xidmət mədəniyyətinə sahib olmaq da vacibdir axı.

***

Bəs bunlara kim nəzarət edir? Ya da şikayətlərimizi də götürüb kimin qapısını döyməliyik? Təbii ki, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin. Elə bilirsiniz ki, icra hakimiyyətində oturan səlahiyyətli şəxslərin bu və bu kimi problemlərdən xəbərləri yoxdur? Yəqin heç kim bunun belə olduğuna inanmaz! Əlbəttə, hər kəsin hər şeydən çox yaxşı xəbəri var. Bəs niyə əncam çəkilmir? Niyə istehlakçının, başqa sözlə, müştərinin hüquqları qorunmur? Yoxsa sərf eləmir?

Bu və ya bu kimi problemlərlə İcra Hakimiyyətinin qapısı dəfələrlə döyülüb, dəfələrlə şikayətlər olunub. Ən azından media baş verənlərdən yaxşı xəbərdardır. Amma nəticə göz qabağındadır.

Turizmin inkişafına birbaşa təsir göstərən bu sahənin nəzarətdən kənarda qalması ilk növbədə dövlətimizin iqtisadi inkişafına vurulan zərbədir. Fikrimizcə, cəmiyyət olaraq bu haqda daha dərindən düşünməli və daha həssas davranmalıyıq!