525.Az
Mərdliyin profilləri-Con F.Kennedi (davamı)
İngiliscədən Telman Orucov tərcümə edib
Bu o kompromissdir ki, bütün irəli sürülən islahatların hər birinin – “yaşların” da, “quruların” da (ABŞ-da 1920-ci ildən 1933-cü ilə qədər spirtli içkilərin istehsalı, idxalı və ticarətinin qadağan olunması əleyhinə olanların (“yaşların”) və lehinə olanların (“quruların”) hərəkatı – tərcüməçi), bir sözü olanların da, izolyasionistlərin də, vivisekstsionistlərin də – siyasi spektrin qatı müxalif sonluğuna əsaslanan qrupu tərəfindən məhv edilməsinin qarşısını alır. Fanatiklər və ekstremistlər və hətta vicdanlı qaydada özünü çətin və tez qazanılan prinsiplərə həsr edənlər daim öz hökumətlərinin uğursuzluğundan məyus olurlar. Onların hökuməti özünün bütün prinsiplərini həyata keçirməyə və öz opponentlərinin prinsiplərini məhkum etməyə atılır. Lakin qanunverici öz müxalif qüvvələri ilə ştatın və partiyanın daxilində barışmaq yolunu tutmağa görə müəyyən məsuliyyət daşımağa borcludur və milli səviyyədə mənafelərin daha iri toqquşmasında onları təmsil etmək hüququna malikdir; və yalnız o, bilir ki, elə az adam vardır ki, mümkün olan istənilən nəticədə bütünlüklə doğru olanlar, bütünlüklə düzgün olanlar və bütün mələklər onun tərəfindədir.
Mənim kolleqalarımdan bəziləri bu gün açıq prinsiplərin yoxluğunu tənqid edirlər – və ya elələri də vardır ki, kompromissə gedən “siyasətçilərə” nifrət ifadə edən gözlərlə baxırlar – onlar sadəcə olaraq ictimai rəyin qüvvələri və fraksiyaları ilə barışıq, tarazlaşdırma və təfsir etmə sənəti ilə məşğul olurlar, bu sənət mahiyyətcə millətimizi birləşmiş şəkildə qoruyub saxlayır və hökumətimizi fəaliyyət göstərməyə qadir edir. Vaxtaşırı prinsip üçün vicdanları bu adamları daha sərt standart götürməyə istiqamətləndirir – lakin onların intellekti özlərinə deyir ki, yaxşı ya pis qanun layihəsi, ümumiyyətlə qanun layihəsinin olmamasından daha yaxşıdır və yalnız kompromissə getməklə və getməməklə istənilən (qanun layihəsi – tərcüməçi) Senatda, Nümayəndələr Palatasında, Prezident və millət tərəfindən uğurla bəyənilir.
Lakin məsələ bizim necə və kiminlə kompromissə getməyimizdədir. Çünki lazım olmayan güzəştləri almaq asandır, bu, konfliktlərin legitim həlli demək deyildir, ancaq “birlikdə getmək” metodları kimidir.
Mənim “birlikdə getməni” öz üzərimə götürməyimə yönələn xəbərdarlıqda uzağa gedən əlamətlər də vardır – seçilməyə kömək etdiyim partiya liderliyinin arxasınca getmək barədə öhdəliyimi icra etməyə görə verilən mükafatlara aidiyyətim də bura daxildir. Konqressdə bizim hamımız partiya birliyinin vacibliyini tam anlayırıq (onun adına görə, baxın hansı günahlara yol verilmişdir!) və istənilən üsyankar davranış sonrakı seçkilərdə bizim partiyanın şanslarına əks effekt göstərə bilər. Buna baxmayaraq, Vətəndaş Xidmətinin bu günlərində himayəçiliyin kökələri və balıqları qanunverici üçün yararlı olmaqla, – sadə məsləkdən daha çox başqa şeylər tərəfindən ilhamlanan cəhdlər, onların ciddi kampaniya iştirakçılarına şərik olmağa görə – müqayisəli qaydada azdır; və kim partiya cərgəsini pozursa, qəflətən agah olacaqdır ki, burada, ümumiyyətlə, heç nə yoxdur. Hətta qanunvericilikdəki uğur da, hansındakı o, partiyanın proqramlarını dəstəkləməyə köməklik göstərmişdi, ona öz partiya liderlərinin köməyini əldə etməyə şərait yaradacaqdır. Nəticədə öz vicdanının müstəqil xətti ilə hərəkət edən Senatorun özünə agah olacaqdır ki, o, təkcə Senatdakı öz kolleqalarının və partiyasında onunla birləşənləri deyil, həmçinin onun kampaniya fonduna bütün mühüm pul məbləği verənlərin də nifrətini qazanmışdır.
Bu sonrakı kampaniya barədə düşüncələrdir – senatorun vicdanına o ikinci təzyiqi təmin edir. Avtomatik qaydada belə qəbul olunur ki, bu, bütünlüklə eqoist motivə malikdir – baxmayaraq ki, heç də qeyri-təbii deyildir ki, kim siyasəti özünə sənət kimi seçmişdirsə, mütləq öz karyerasını davam etdirmək yollarını axtaracaqdır – sadə prinsipi əbəs yerə müdafiə etdiyinə görə Senatorlar məğlub olmağa gedirlərsə, gələcəkdə hansısa başqa bir prinsip üçün mübarizə aparmaqdan ötəri əlində heç nə olmayacaqdır.
Məğlubiyyət yalnız Senatorun özü üçün maneə olmayacaqdır – bu, həmçinin ona dəstək verən partiyaya da, dostlarına da, müdafiəçilərinə də müəyyən təsir göstərəcəkdir, onlar bu adama görə “çətin vəziyyətdə qalmışdılar” və ya öz əmanətlərini onun karyerasına xərcləmişdilər və bu, hətta öz arvadının və uşaqlarının xoşbəxtliyinə və təhlükəsizliyinə də təsirini göstərəcəkdir – bəzən isə ən azı qulluqdakı uğurundan müəyyən dərəcədə asılı olur, – bütün bunlar ona olduqca ağır gələcəkdir.
Daha haradasa, qeyri-totalitar ölkədə siyasi sənət, öz karyerası da daxil olmaqla, bütün hər şeyi qurban verməyin fərdi qaydada gözlənməsidir, – bu millətə yaxşı olmaq üçündürmü? Özəl həyatda, sənayedə olduğu kimi biz özümüzün maariflənmiş şəxsi marağımızın – qanunun qoyduğu məhdudiyyət daxilində – bütün proqresslərdən üstün olmasına nail olmaq qaydasında irəli getməsini gözləyirik. Lakin ictimai həyatda biz gözləyirik ki, fərdlər öz özəl mənafelərini millətə yaxşı olan proqressə imkan yaranması üçün qurban verəcəklər.
Bütün digər məşğuliyyətlərdən fərqli olaraq siyasət gözləyir ki, adam şərəflərini, nüfuzunu və seçdiyi karyeranı sadə bir nəticə üçün qurban verəcəkdir. Vəkillər, iş adamları, müəllimlər, həkimlər, hamı özlərinin vicdanlığa cəlb olunmaq barədəki çətin şəxsi qərarlarla üzləşirlər – lakin bəziləri, az sayda adam bununla projektor işığı altında üzləşirlər; necə ki, bu, ictimai vəzifədə baş verir. O, öz qərarı üçün çox vaxt gözləyə bilər – inana bilər ki, necə deyərlər hər iki tərəf üçün nəsə vardır – o, hiss edə bilər ki, azacıq düzəliş bütün çətinlikləri aradan qaldıra bilər – lakin nə vaxt ki, siyahı elan edilmişdir, o, gizlənə bilməz, ikimənalı ola bilməz, ləngiyə bilməz – və o, hiss edir ki, öz seçicisi Ponun (Edqar Allan Po XIX əsrin görkəmli amerikan yazıçısıdır – tərcüməçi) “Qarğa” poemasında olan kimi Senatın palatasına qonmuşdur, siyasi gələcəyini karta qoyan səsini verən kimi, “daha heç vaxt” deyə qarıldayır.
Az sayda Senator seçiminə görə “Poukətellouya istirahətə” (Poukətellou Aydaho ştatında Fort Holl Hindu rezervasiyası olan Bennok qraflığının iri şəhəridir, Aydaho şəlaləsinin arxasındadır. Şəhər Şoşoni tayfa başçısı Poukətelloudan sonra belə adlanmışdır, o, isə Rezervasiyadan düz xəttlə keçən dəmir yolunun çəkilməsinə icazə vermişdi. Köhnə Poukətellou şəhəri oraya olan səfərlərə görə məhşurlaşmışdır) yollanır. Potomak qızdırmasının virusu Vaşinqtonun hər yerində coşurdu, Senat zalında olduğu tək heç yerdə belə çox zəhərli deyildi. Məcburi pensiyaya getmək perspektivi “dünyadakı ən müstəsna klubda” baş verir, maraqlı iş vermək imkanları Konqress vəzifəsindən heyranedici mundiri və təəssürat yaradan perspektivləri, hətta mərd siyasətçilərin çoxunun yuxusunu itirməsinə səbəb olur. Beləliklə, güman ki, bəzi Senatorlar bunu hələ həyata keçirməmişdən asan yolu, az dərəcədə narahat edən cığırı seçməyə meyl edirlər ki, öz vicdanları arasındakı münaqişə ilk dəfə meydana çıxanda onu və ya onların düşüncələrinin nəticəsini öz seçicilərinin başlıca rəyi ilə harmoniyalaşdırsınlar və rasionallaşdırsınlar.
Hələ də digər Senatorlar bu adəti inkişaf etdirmirlər, – onlar öz vicdanlarını nə şərtləndirmirlər, nə də yatırtmırlar – ancaq onlar səmimi şəkildə və həyasızlığa yol vermədən hiss edirlər ki, səmərəli fəaliyyət göstərmək üçün vicdan düşüncələrini kənara qoymalıdırlar. Siyasət sənəti, onlar yazıçı Frenk Kent ilə razılaşarlar ki, əxlaqsız deyil, sadəcə olaraq əxlaqlı da deyil.
“Güman ki, siyasi ambitsiya üçün daha mühüm olan yeganə nailiyyət, nəyisə etmədən, onun barəsində danışmağın incə sənəti kimi görünür... Mühüm şey, mövcud işlərin sağ tərəfində olmaq deyildir, öz əqidənə və ya faktlara məhəl qoymadan xalq tərəfində olmaqdır. Bu iş səsvermə ilə alındığından ciddi praktiki işdir, düzgün və ya səhv əxlaqın işidir, ona müdaxilə etməyə icazə verilməyəcəkdir”.
Və Kent 1920-ci il kampaniyası ərzində Arizonadan olan keçmiş Senator Aşurtsun öz kolleqası Mark Smitə guya verdiyi məsləhəti misal gətirir:
“Mark, səninlə əlaqədar böyük narahatlıq ondan ibarətdir ki, sən demaqoq olmaqdan imtina etdin. Sən seçilmək üçün öz prinsiplərindən əl çəkməməlisən. Sən bilməlisən ki, bu elə bir vaxtdır ki, ictimai həyatdakı adam məcbur edilir ki, öz prinsiplərindən yuxarı qalxsın”.
Heç də bütün Senatorlar bununla razılaşmayacaqlar – lakin az sayda adam yenidən seçilmək barədəki arzusu həyata keçiriləndə, müstəqil mərdliyin güclü surətdə pozulduğunu inkar edəcəkdir.
Senatorun və ya Konqressmenin vicdanlılığında siyasi mərdliyi pozan təzyiqin üçüncü və ən mühüm mənbəyi – və xüsusən problemlərin hamısı dördüncü fəsildə bərabər qaydada hər iki palatanın üzvlərinə tətbiq edilmişdir, – onların seçicilərinin, maraq qruplarının, mütəşəkkil məktub yazarlarının, iqtisadi blokların və hətta orta seçicinin göstərdiyi təzyiqdir. Bu təzyiqlərlə bacarmaq, onlara məhəl qoymamaq və onları razı salmaq da qorxulu işdir. Bizim hamımız hərdən bir Kaliforniyadan olan konqressmen Con Stiven Makqroartinin nümunəsi ilə getməyi israr edirik. O, 1934-cü ildə öz seçicilərinə yazmışdı:
“Konqressdə olmağın saysız-hesabsız mənfi tərəflərindən biri odur ki, mən sənə bənzəyən eşşəkdən həyasız məktublar almağa məcburam. Bu məktublarda deyirsən ki, mən vəd etmişəm ki, Syerra Madre dağlarını yenidən meşələrə bürüyəcəyəm və bunu etməmişəm. Buyur, xahiş edirəm sən dalbadal iki dəfə tullan və cəhənnəmə yollan”.
Xoşbəxtlikdən ya bədbəxtlikdən bu israr edilən qaydada az adam hərəkət edir – lakin burada provokasiya vardır, – özü də təkcə ağılsız məktublardan və mümkün olmayan xahişlərdən deyil, bu provokasiya həmçinin ümid bəslənməklə ziddiyyətli olan tələblərdən və nəhayətsiz qaydada qənaətbəxşlik tapmamış incikliklərdən irəli gəlir.
Misal üçün, mənim ofisimdə bu gün Yeni İngiltərənin toxucu fabriklərini təmsil edən nümayəndə heyəti var idi. Bu sənaye bizim perspektivimiz üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Onlar istəyirlər ki, Avstraliyadan aldıqları idxal edilən yunun tarifi aşağı salınsın, həm də istəyirlər ki, İngiltərədən idxal edilən hazır yun malların tarifi yüksəldilsin, ancaq bu yolla onlar rəqabət apara bilərlər. Cənubdan olan kolleqalarımdan biri mənə demişdi ki, buna bənzər bir qrup bu yaxınlarda onun da yanına gəlmişdi və eyni xahişləri edirdi – lakin daha uzağa gedərək təkid edirdi ki, onlar (1) Yaponiyadan olan aşağı maaşlı rəqabətə son qoymaq və (2) Konqressin yüksək minimum maaş vasitəsilə bu məsələyə son qoymağının qarşısı alınsın. Çünki aşağı maaşın üstünlüyü ilə onların özləri mənim seçicilərimi qorxuzmaqdan həzz alırlar. Yalnız dünən iki qrup məni Senatın zalından çağırdı – birinci qrup biznesmenlərdən ibarət olmaqla, yerli hökumətin fəallığını artırmaq qayğısını çəkir ki, özəl sahibkarlıq üçün halal olmayan rəqabəti dayandırsın; və digər qrup isə o adamları təmsil edirdi ki, onlar hökumətin düzəltdiyi orqanda işləyirlər və öz işlərinə görə təşviş hissləri keçirirlər.
Senatda bizim hamımız belə münaqişəli təzyiqlərin saysız-hesabsız nümunələri ilə qarşılaşırıq, onlar yalnız bizim mürəkkəb iqtisadiyyatda ziddiyyətli zərurəti əks etdirir. Əgər biz öz seçicilərimizə səmimi qaydada desək ki, heç nə edə bilmərik, onlar bizi rəğbət bəslənilməyən və ya adekvat olmayan adam hesab edəcəklər. Əgər biz cəhd etsək də, uğursuzluğa uğrayırıqsa – adətən digər maraqları təmsil edən digər Senatorların əks hərəkətləri ilə qarşılaşırıq – onlar deyirlər ki, elə biz də digər siyasətçilər kimiyik. Bizim hamımızın bunu edə bilməyimiz odur ki, qarderoba çəkilək və rəğbət bəslədiyimiz kolleqamızın çiyninin tozunu silək – və ya evə gedib, arvadımızın üstünə qışqıraq.
(Ardı var)
02.12.2013 
çap et