abdin41@mail.ru
tofigabdin.com
– Doğrudur, indi “Kitabım var” – demək bir az şit səslənir, amma sayı bilinən kitabların var. Kitab çap etdirmək barədə yenəmi düşünürsən?
– “Kitabım var” – demək şit səslənir... Bunu gözəl dedin, mən də əvvəllərdə bu fikrə oxşayan fikirlər bildirmişəm, misallar çəkmişəm. Nə deyim, vallah... Bir vaxt deyirdik ki, Azərbaycan xalqı şair xalqdır – çünki əli qələm tutanların hamısı “şeir” yazırdı, indi isə 5 manat pulu və... əndamı olanlar kitab yazır, yaxud yazdırır. Hər halda mənə elə gəlir ki, kitab çapının həcminə görə Azərbaycan yəqin indi dünyada ən öncül yerlərin birində olar.
Mən təmiz 10 ildir ki, növbəti kitabımı buraxdırmaq barədə düşünürəm, amma hələ bir yana çıxara bilmirəm. Bu, pul məsələsi deyil. Başlıca səbəb budur ki, böyük maddi və mənəvi əziyyətlər bahasına başa gələn bu kitab kimin üçündür – axı bu kitabı hətta dostlar, həmkarlar, qohum-əqraba, adını mütəxəssis qoyan kəslər oxumursa, onda həqiqətən bu kitab nə üçündür? Amma görünür bu da bir azardır – mübtəla olan çətin ki, bu azardan sağala...
Sənin yadında olar ki, hələ İstanbulda olduğun son günlərdə Adil “525-ci qəzet”də yazmışdı ki, Şakirin XX əsr dünya futbolunun 50 ulduzu haqqında təxminən 20 çap vərəqi həcmində kitabın nəşrini gözləyir. Düşünürəm ki, bu kitab, ən azı, futbolla, onun tarixi ilə, unikal ustaları ilə maraqlanan yeniyetmə və cavanlar üçün gərəklidir. Digər tərəfdən isə əgər Azərbaycanın XX əsrdəki ən istedadlı və titullu futbolçusu Anatoli Banişevski barədə 2002-ci ildə AFFA-nın keçmiş prezidenti Fuad Musayevin birbaşa maddi yardımı sayəsində çap etdirdiyim 1000 nüsxəlik “Banişevski olduğu kimi” kitabının – rəyçi, ötənlərin məşhur futbolçusu və idman şərhçisi Çingiz İsmayılovun Azərbaycan futbolunun ensiklopediyası adlandırdığı kitabın 600 nüsxəsi bugünəcən ikiotaqlı mənzilimin bir küncündə gərəksiz əşya kimi qalaqlanıb durursa, dünya futbol ulduzları barədə kitab kimə gərək ola bilər? Həm də axı Banişevski barədə kitab bu böyük idmançı və ƏSL AZƏRBAYCANLI barədə birinci və sonuncu kitabdır; Azərbaycan dilində olan bu kitabı Rusiyanın çox böyük dövlət adamı Sergey Stepaşin şəxsi kitabxanası üçün əldə edibsə, bizimkilərin biganəliyinə heç cür izah tapmaq olmur.
Daha bir kitab təqribən 5000 səhifəlik materialın içindən seçilmiş yazılardan ibarətdir – bunlar keçən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində əsasən üç qəzetdə — “Həyat”, “Səhər” və “Bakı post”da dərc olunub, indi onlarla tanışlıq məndə belə bir təsəvvür yaradır ki, onları vaxtilə heç kim oxumayıb, çünki bunlar son dərəcədə aktualdır. Və daha bir kitabımın materialları ortada əl-ayağa dolaşır ki, bu da, ən azı, bütün yazı-pozu adamının stolüstü kitabı ola bilər — əməli gərəkliliyinə görə...
– Ailənizə yaxından bələdliyim olduğundan bilirəm ki, ailə sahibi kimi həmişə var olmusan. Onların sənin işində bir üstünlüyü olubmu? Onların yardımını hiss etmisənmi, şayət, indiki xanımına rast gəlməsəydin, bu ömrü yaşaya bilərdinmi?
– Qoy bunu da bəri başdan deyim ki, sonra yadımdan çıxmasın. Sənin bu sualın, görünür, zəmanənin doğurduğu sualdır. Çünki indi eşidirəm ki, filankəs müsahibə verir və həmin müsahibədə özünü tərifləyir – sanki “vətəndaş nikahı”nda yaşamaq üçün arvad axtarır; arvadını tərifləyir – sanki ona ər axtarır; qızını tərifləyir – heç şübhəsiz ki, onu ərə vermək istəyir; oğlunu dağın başına qaldırır – ona da qız axtardığı güman olunur... Ümumiyyətlə, aşkarlıq, demokratiya pərdəsi altında bizim informasiya mənbələrimiz abır-həyadan tam bixəbər, ya da azad bir məkana çevrilib. “Namus qadının cinsi orqanıdır” – intervü verən qadının bu cümləsi yazının sərlövhəsidir; “Bizim kişilərin Rusiyada qadınlarda axtardıqları şey məgər bizim qadınlarda yoxdurmu?” – bu da bir başqa qadın cinsindən olan müəllifin yazısının başlığıdır. Mən ümumiyyətlə, təsəvvür edə bilmirəm ki, xanım jurnalist hansı üzlə QİÇS mövzusunda yazı yaza bilər? Hələ telekanallarda səhərdən-axşamadək “qadın tamponları” barədə elanları müfəssəl mətnlə necə vermək olar? Elə bundansa kimisə əməli olaraq həmin ekranda geyindirib-soyundursunlar da...
Mən 20-22 il bundan qabaq işlədiyim qəzetdə “gözəllik müsabiqələri” barədə hər hansı bir yazının getməsinə qadağa qoymuşdum və bu barədə elə həmin qəzetdə də yazmışdım; çox sadə səbəbə görə: bu müsabiqələr barədə “əlifba” səviyyəli yazılardan məlumdur ki, kastinqin şərtlərinə görə, iştirakçılar münsiflərin qarşısına “Həvva geyimi”ndə çıxmalıdırlar...
Qaldı ki, ailə üzvlərimin işimə, yazı-pozu fəaliyyətimə təsiri, köməyi məsələsi – bu, adi bir prosesdir, yəni o mənada ki, nə yazdığımın, necə yazdığımın ailə üzvlərinə birbaşa heç bir aidiyyəti yoxdur, çünki mən yetərincə məsuliyyətli adamam, bunu özüm müəyyən edirəm, gördüyüm işin qazancı da, ziyanı da bilavasitə özümün hərəkətimlə müəyyənləşir. Hərçənd bu məsələlərdə son nəticədə ailəmə dolayısıyla bir zərər dəyibsə də bunun məndən irəli gəlməsi hər şeyin üstünü örtüb. Digər tərəfdən, xanımıma urcah olduğum 43 il qabaq – hələ tələbə ikən mən jurnalistikayla məşğul idim, övladlarım da ağıllları kəsən gündən yazı-pozu ilə məşğul olduğumu görərək, bunu yalnız atalarına aid olan adi, gündəlik iş sayıblar, bu səbəbdən də heç bir halda “yaradıcılıq mətbəxim”ə baş vurmayıblar; hərçənd kiçik qızımın ötən il Azərbaycan jurnalistikası günü münasibətilə (məhz bu cür, daha “Milli mətbuat günü” yox! Çünki bizim əlamətdar və tarixi günlər, dövlət bayramları və peşə bayramları təqvimində rəsmən “Milli mətbuat günü” adlı gün yoxdur!!!) uzaq xaricdən, uzunmüddətli ezamiyyətdə olduğu ölkədən mənə yazdığı təbrik məktubundan görürəm ki, yox, bu məsələdə bir qədər ifrata varıram – balalarım yaradıcılığımı izləyirlər, amma bizdə bunu müzakirə mövzusu eləmək vərdişi, həvəsi olmadığı üçün bütün normal ailələrdəki kimi, mənim ailə üzvlərim də bu stereotipi qırmağa cəhd göstərməyiblər heç vaxt...
– Qocaman qələm dostumuz Akif Qəhrəmanlı sənin yazılarının dili və üslubu haqqında təkrar-təkrar məmnuniyyətlə danışır. Bu bir təhsil məsələsidirmi, yoxsa başqa bir səbəb də var bunda?
– Yox, bu, lap ağ oldu. Mənim yazılarımın dili türkün təmiz ana dilidir – hansı ki, biz ona Azərbaycan dili deyirik, üslubu isə bu dilin tələb elədiyi və mənim də çox dəqiqliklə əməl eləməyə çalışdığım üslubdur. Mən bu söhbətin dərc olunacağı qəzetin oxucuları üçün demək istəyirəm ki, Akif Qəhrəmanlı mənim çox böyük hörmət bəslədiyim qələm qardaşım, vaxtilə 3-4 il birgə çalışdığımız işdaşım və hər şeydən öncə, bizim danışdığımız dilin incəliklərinə dərindən bələd olaraq, ömrünün az qala 50 ilini çox çətin, həm də məsuliyyətli peşəyə - dövlət tərcüməçisi peşəsinə sərf eləmiş bir Vətən övladıdır. “Dövlət tərcüməçiliyi” dəhşətli dərəcədə ağır və məsuliyyətli bir peşədir, burada özfəaliyyətin nəinki özü, heç adı da işə keçmir, bunun əvəzi olaraq, ən yaxşı halda... işsiz qalırsan. Burada nəinki sözün, kəlmənin, hətta hərfin də bəzən dövləti əhəmiyyəti olur və qardaşımız bu keyfiyyətləri çox gözəl əxz eləmiş nadir kadrlardandır. Mən bu peşənin mərhum İsaxan Ömərov, Rəfail Nağıyev, Cəlil Xəlilov, Azər Ələsgərov, Ənvər Quliyev, Elman Cəfərli kimi bənzərsiz nümayəndələri ilə kəlmə kəsmişəm, birgə işləmişəm. Mənim yazılarımda onların diqqətini yalnız və yalnız sözün məsuliyyətini hiss eləməyim çəkə bilərdi, yəqin Akif müəllimi də elə bu məqam çəkir və o, çox yaxşı bilir: necə ki, tərcümədə “boyun qaçırmaq”la “imtina eləmək” eyni mənada işlənməyə bilər, mənim yazılarımda da “darıxmaq”la “xiffət”in hərəsinin öz yeri olur...
Bu, nədən irəli gəlir? – sən soruşursan. Məxsusi təhsil məsələsi deyil bu. Mən universitetdə dilçilik, ədəbi dil, redaktənin əsasları və s. fənləri keçməmişəm, mənim hətta attestatımda rus dilindən və xarici dildən (ingilis dilindən) qiymət də yoxdur; amma mən 40 ildir ki, rus dilindən Azərbaycan dilinə və əksinə tərcümə edirəm, ingilis dili tərcümələrini redaktə edirəm. Bu, sadəcə, məsuliyyət məsələsidir, sifarişçi və vicdanın qarşısında məsuliyyət məsələsi! Məndən öncəkilər belə olublar, mənim yaşıdlarım və məndən 5-10 yaş kiçik olanlar da belədirlər və... bununla hər şey qurtarır...
– Səndən nəyi soruşmağı unutdum? Məndən nə soruşmaq istərdin?
– Təxminən... yox, dəqiq 14 il öncə “Neftçi”nin məşhur müdafiəçisi Yaşar Vahabzadədən soruşdum: “Sənin indi 39 yaşın var və hələ oynayırsan. Axı nə vaxtacan?!”. Qayıtdı ki, necə oynayıram? Dedim: ən azı “4”-ə layiq... Dedi: onda niyə də oynamayım?! Mən o vaxt oynamaram ki, kimdənsə zəif oynadığımı hiss edəm... Səndən soruşmalıydım ki, bu yaşda da hər həftə 2-3 dəfə köşə yazısı yazmaq olarmı və bunları kim oxuyur? Soruşmuram, çünki bu ölkədə ən azı iki nəfər – bir bu köşənin redaktoru və bir də Şakir Yaqubov o yazıları gözləyir və oxuyur. Belədə mənə TÜRKlər demiş, “Əllərinə sağlıq!..” – demək qalır...
SON
Adil QAÇAYOĞLU
PEŞƏKAR
...Zərrə qədər şübhə eləmirəm ki, Şakir müəllimə istər sırf siyasət (yeri gəlmişkən, bizim siyasi baxışlarımız və siyasi liderlərə münasibətimiz də yetərincə fərqlidi), istər iqtisadiyyat, istər mədəniyyət, istərsə də idman qəzetinin, lap elə bütün bunların hamısını özündə birləşdirən qəzetin redaktəsini etibar edib, gedib evdə rahat yatmaq olar. Hər şey gözlənildiyindən də dəfələrlə yaxşı olacaq.
...Şakir müəllimə istər siyasətdən, istər iqtisadiyyatdan, istər mədəniyyətdən, istər idmandan yazı sifarış ver, əlini qoy qulağının dibinə. Yaxşıdan yaxşı yazacaq, gətirib kompyuterdə yığdıracaq (indi özü yığır – T.A.), korrekturasını edəcək, dizaynının üstündə duracaq, səhifəni tam hazır edəcək və... yalnız bundan sonra bir stəkan çay içmək olar.
...Hələ ruscadan gözəl tərcümə qabiliyyətindən danışmıram.
...Hələ lazım gəlsə, rusca yazmaq bacarığını söyləmirəm.
Peşəkar daha nə cür olur?
Mən bu sualın cavabını 1983-cü ildə tapdığıma görə, 2001-ci ildə yazdığım yazıya sərlövhə axtarmaq üçün baş sındırmalı olmadım...
çap et