Hörmətli oxucular, bu gündən etibarən şənbə saylarımızda “Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı: problemlər, mülahizələr...” ümumi başlığı altında dəyirmi masa materiallarının dərcinə başlayırıq. Silsilə müzakirələr çağdaş roman, dramaturgiya, poeziya, ədəbi-tənqid, ədəbi gənclik mövzularına həsr olunacaq. Dəyirmi masa materialları vasitəsilə çağdaş ədəbiyyatımızın ünlü təmsilçiləriylə yanaşı, yeni nəsil yazarların da ən fərqli məsələlər ətrafında fikir, arzu və təklifləri ilə tanış ola biləcəksiniz. Layihənin məqsədi çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı mənzərəsini demokratik üslubda – dialoq forması, müzakirə şəklində diqqətinizə çatdırmaq, ədəbi-bədii fikrimizin hazırkı durumunun ən ümumi konturlarını cızmaqdır.
Çağdaş roman janrının müzakirəsiylə bağlı aşağıda təqdim olunan materiallar “Azərbaycan” jurnalının 2014-cü il yanvar sayında işıq üzü görüb. Müzakirədə çağdaş Azərbaycan romanında həvəskarlıq və peşəkarlıq, mövzu aktuallığı, bədii dil, ədəbi redaktə, metodoloji yeniləşmə və s. məsələlərdən geniş söz açılır, müasir milli romanın əsas yaradıcılarının əsərləri ən fərqli yönlərdən dartışma predmetinə çevrilir. “Azərbaycan” jurnalında müəyyən ixtisarla verilmiş müzakirəni qəzetimizdə tam şəkildə oxumaq imkanınız olacaq. Ümid edirik ki, müzakirə materialları marağınıza səbəb olacaq və müsbət rezonans doğuracaq.
İştirakçılar:
İntiqam Qasımzadə – “Azərbaycan” jurnalının baş redaktoru;
Vaqif Yusifli – “Azərbaycan” jurnalının readktor müavini, tənqidçi;
Seyran Səxavət – nasir;
Elçin Hüseynbəyli – nasir; “Ulduz” jurnalının baş redaktoru;
Pərvin – nasir
Əsəd Cahangir: Hörmətli müzakirə iştirakçıları, hamınızı “Çağdaş Azərbaycan romanı: problemlər, müzakirələr” mövzusunda dəyirmi masa ətrafında xoş gördük. Son beş-altı ildə bədii romanlarımızın sayı sürətlə artır və buna ədəbi camiənin də, oxucuların da münasibəti birmənalı deyil: bəziləri bunu roman bumu, psevdoromançılıq, roman epidemiyası, həvəskarlığın peşəkarlığı üstələməsi, bir sözlə, janrın tənəzzülü, bəziləri isə əksinə, romanın gələcək yüksəlişinə hazırlıq mərhələsi kimi qiymətləndirir. Romanla bağlı ədəbi-tənqidi icmalların artması, müsabiqələrin təşkili və bir çox saytlarda ardıcıl müzakirələrin keçirilməsi, dünya yazıçıları romanlarının dilimizə interaktiv tərcümələri və s. amillər roman məsələsinin ədəbi gündəmi önəmli dərəcədə qapsamasının göstəricisidir. Və bütün bunlar çağdaş romanla bağlı iştirakçısı olduğumuz müzakirəni zəruri edir. Müasir Azərbaycan ədəbiyyatının müxtəlif yaşdan olan istedadlı və savadlı üzvlərini bir arada görüb söhbətimizin səmərəli keçəcəyinə inanır və ilk sözü İntiqam müəllimə vermək istəyirəm. Siz bir jurnal redaktoru kimi yeni meydana çıxan romanların ilk oxucularından birisiniz. Necə fikirləşirsiniz, bu gün bizdə roman adıyla dərc olunanların hamısı, doğrudanmı, janrın tələblərinə cavab verir?
İntiqam Qasımzadə: Məndə istər-istəməz belə bir təsəvvür yaranır ki, bir çoxları nə yazırsa, mətnin üstünə roman etiketi vurub çap etdirir. Ensiklopediyada isə bu janrın çox sadə təsnifi var – roman yazılı, bədii mətndir. Digər janrlardan fərqli olaraq romanda hadisələrə daha geniş müstəvidə baxılır. Biri var qapalı, biri də var açıq romanlar. Qapalı romanlar daxilinə qapanmış bir insanın öz şəcərəsi, psixoloji dünyası və sairi əhatə edir. Açıq romanlar isə dövrün problemlərini geniş planda verir. Bizdə bəzən hekayə süjetinə sığan əsərlərə də roman deyirlər. Bu, başıpozuqluq yaradır. Məsələn, Elçin Hüseynbəylinin “Azərbaycan” jurnalında hekayələri gedir və o, açıq şəkildə yazır ki, uzun hekayə. Yəni balaca bir əsərimizin üstünə roman sözü yazanda deməsinlər ki, XXI əsrdə bu xalq hələ janrın nə olduğunu bilmir.
Əsəd Cahangir: Vaqif müəllim, madam ki, söz romanın ontolologiyasından, roman nədir sualına cavabdan gedir, bəlkə dünya romanının tarixi və nəzəriyyəsinə kiçik bir ekskurs edək.
Vaqif Yusifli: İnanmıram ki, hazırda elə bir xalq olsun ki, onun romanı olmasın, yaxud o, romanın nə olduğunu bilməsin. Hələ antik dövrdə bu janrın ilk nümunələri yaranıb. İlk romanlarda ancaq sevgi sərgüzəştləri təsvir olunurdu. Tutaq ki, Lonqun “Dafnis və Xloya” romanında. Antik romandan sonra cəngavər romanları yaranır, tutaq ki, Kral Artur haqqında roman silsiləsi. İntibah dövrü və Yeni dövrdən isə macəra romanları meydana çıxır: “Qarqantua və Pantaqruel”, “Don Kixot”, “Robinzon Kruzo”, “Qulliverin səyahətləri” və sair. Sonra psixoloji roman, sosial roman, detektiv roman və s. kimi fərqli roman tipləri bir-birini əvəz edir.
XIX əsr və XX əsr dünya romanında iki ən böyük mərhələdir. Bu dövrdə Rusiya, Fransa, İtaliyada müxtəlif romanlar yaranır. Roman nədir sualına cavab olaraq Mopassan deyirdi ki, bu janr haqqında sabit fikir söyləmək mümkün deyil. Baxtin isə deyirdi: roman yeganə janrdır ki, onun bel sütunu hələ bərkiməyib. Belinskidən sitat gətirmək istəyirəm: “Roman və povest bizim zəmanəmizdə ədəbiyyatın bütün digər növlərini sıxışdırıb arxa plana keçirmiş və ədəbiyyatda hakim mövqeyə keçmişdir. Mübaliğəsiz demək olar ki, indi ədəbiyyat dedikdə roman və povesti nəzərdə tuturlar. Romanın məzmunu müasir cəmiyyətin bədii təhlilidir. Müasir romanın vəzifəsi həyatı bütün çılpaqlığı ilə əks etdirməkdir. Cəmiyyət romanı öz güzgüsü hesab edir”.
İntiqam Qasımzadə: Bu sitatdan məlum oldu ki, Belinski roman və povesti bir-birindən ayırıb. Bizim böyük ustadımız Mir Cəlal müəllim isə deyirdi ki, roman elə povestdir. Avropalıların roman dediklərinə Rusiyada povest deyirlər. Povest, yəni “povestvovanie” – təhkiyə, nəql etmək.
Vaqif Yusifli: Romanla povesti, hekayəni fərqləndirmək üçün rəsmlə heykəli götürmək lazımdır. Rəsmdə predmet bir tərəfdən görünür, heykəldə isə bir neçə tərəfdən. Bu anlamda rəsm povestin, heykəl isə romanın anoloqudur.
Əsəd Cahangir: Mümkünsə, diqqəti bu məsələyə yönəldək – istər sovet dövrünə qədərki mərhələ, istərsə də də sovet dövrü ilə müqayisədə Azərbaycan romanı nələr qazanıb və nələr itirib?
Vaqif Yusifli: Amma çağdaş romançılığımızı qiymətləndirməyin ən optimal yolu yenə də milli roman tariximizə üz tutmaqdır. İlk dövrdə bizdə qısa romanlar yarandı ki, əslində, onlar povest və hekayələr idi. Amma bunlar oxucuda roman təsəvvürünü yaratmaq üçün yaranmışdı. Bizdə bu janrın ilk nümunəsi kimi Zeynalabdin Marağayinin 1887-ci ildə yazdığı “İbrahim bəyin səyahətnaməsi” romanı götürülür. Sultan Məcid Qənizadə, Abdulla Şaiq, Məmməd Səid Ordubadinin... romanları ilk məşq romanları hesab olunur.
İkinci mərhələdə sovet romanları yazıldı: Mehdi Hüseynin “Daşqın”ı, Əli Vəliyevin “Qəhrəman”ı, Süleyman Rəhimovun “Şamo”su, Yusif Vəzirin “Studentlər”i və sair. Bu mərhələdə Azərbaycan romanı rus romanlarının təsiri ilə formalaşıb.
Azərbaycan romanında ən yüksək mərhələ 1960-1980-ci illərdə yaranan romanlardır. İsa Muğannanın “İdeal”, Cabir Əhmədlinin “Dünyanın arşını”, Anarın “Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi”, Yusif Səmədoğlunun “Qətl günü”, Elçinin “Mahmud və Məryəm”i və sair. Bu gün isə bizdə hələ o mərhələnin səviyyəsinə qalxa bilmirlər.
Əsəd Cahangir: Pərvin xanım, sən burda gənc ədəbi nəslin yeganə təmsilçisisən və mənsub olduğun dövrün ədəbiyyatı indicə kifayət qədər ciddi tənqidə məruz qaldı.
Pərvin: Əvvəla, müzakirəyə dəvət edildiyim üçün layihənin təşkilatçılarına minnətdarlığımı bildirirəm. İş elə gətirib ki, məhz ilk romanım üzərində düşündüyüm bir vaxtda romanla bağlı müzakirəyə çağırılmışam və bu mənada müzakirəni özüm üçün həm də bir dərs hesab edirəm. Vaqif müəllim 60-cı illər nəsrindən danışdı... Nə idi o dövrdə belə romanların yaranmasına səbəb? Və müasir dövrdə niyə belə romanlar yaranmır? Bu sualların hamısının cavabı tarixlə bağlıdı. 60-cı illərdə sanki bir nəfəslik açılmışdı, yazarlara müəyyən sərbəstlik verilmişdi. 60-70-ci illər nəsrini ümumiləşdirdiyi “Nəsrin fəzası” məqaləsində Anar da elə bunu qeyd edir.
Əsəd Cahangir: Axı o sərbəstlik 60-cı illərlə müqayisədə bu gün daha çoxdur.
Pərvin: Çoxdur və bu bəlkə də ədəbiyyatın xeyrinə yox, ziyanınadır. Sartr vaxtilə deyirdi ki, gərək yazıçının qarşısında bir divar olsun ki, ona mübarizə aparmağa stimul versin. Qəribə görünsə də, bu sözlərdə müəyyən bir həqiqət var. Üstəlik, 20 Yanvar hadisələri, müharibə, güzəran problemləri... Bütün bunlar ədəbiyyata marağın azalmasına gətirib çıxardı. “Azərbaycan” jurnalının 90 illik yubileyi ilə bağlı İntiqam müəllimdən aldığım müsahibəni xatırlayıram. Azərbaycanda ədəbiyyatın vəziyyəti o halda olub ki, “Azərbaycan” jurnalı bəzən ildə bir-iki dəfə nəşr olunub. Bu günsə zamana uyğun olaraq bir qədər məsuliyyətsiz münasibət yaranıb ədəbiyyata. Bəzən yazar öz əsərini yenidən oxuyub korrektə etməyi belə lazım bilmir. Mənə elə gəlir ki, bu gün yazıçıya qarşı oxucularda da güzəşt yaranıb. Bunun səbəbi həm romanların çox yazılması, həm də internetin inkişafı ilə bağlıdır. Çünki oxucular çoxlu, lap çoxlu mənasız, şit, bayağı əsərlərlə qarşılaşırlar, kimsə babat bir şey yazan kimi deyirlər ki, “pis deyil”, “neyləyək, olanımız budur”, “buna da şükür”.
Əsəd Cahangir: Seyran müəllim, necə fikirləşirsiniz, sizin son on ildə işıq üzü görən “Nekroloq”, “Yəhudi əlifbası”, “Qaçhaqaç” və digər əsərləriniz Vaqif müəllimin sadaladığı hansı roman tipinə aiddir?
Seyran Səxavət: Məncə, janrdı, növdü, tarixi tiplərdi, mərhələlərdi, belə şeyləri Vaqif Yusifli kimi ədəbiyyatşünaslar uydurublar. Mənim bircə janrım, bircə növüm, bircə tipim, bircə mərhələm var – söz! Bizim qəbul etdiyimiz janrlar da sözün bətnindən doğulub. Ədəbiyyatşünasların asan olsun deyə apardığı bölgüləri süni sayıram.
Vaqif Yusifli: Biz bölməmişik. Aristoteldən üzü bəri belədi...
Seyran Səxavət: O da öz vaxtının Vaqifi olub də (gülür). Ədəbiyyat nəzəriyyəsində romanın xüsusiyyəti haqqında fikirlər var. Yadımda bir cümlə qalıb: “Roman müxtəlif zaman çərçivələrindən bəhs edən janrdır”. Hekayə mənim üçün belə bir şeydir – tanımadığın bir evə qonaq getmisən və sonra gəlib gördüklərini danışırsan. Obrazlı desək, əgər bir kənd səni qonaq çağırıbsa, bu artıq povestdir. Bütün ölkəni gəzirsənsə, bu artıq romandır. Mən otuzuncular, altmışıncılar kimi bölgülərin də tərəfdarı deyiləm. Bu da ədəbiyyatşünasların işini asanlaşdırmaq üçündür.
Əsəd Cahangir: Madam ki, ədəbiyyatşünaslarla razı deyilsiniz, onda gəlin nasir həmkarınızı dinləyək. Elçin Hüseynbəyli, səncə, nə baş verir? Müstəqillik dövründə ədəbiyyatda olan axtarışlar, bədii təcrübələr bizə nə deyir?
Elçin Hüseynbəyli: Yaxşını pisdən ayırmaq və bununla da romanın inkişafına rəvac verməkdə tənqidçilərin də məsuliyyəti az deyil. Amma indi biz bura tənqidçi-nasir qarşıdurması yaratmaq yox, milli romanın aktual problemlərini aydınlaşdırmaq üçün yığışmışıq. Və mən söhbətin istiqamətinin daha çox bu məcraya yönəldilməsinin tərəfdarıyam. Uşaqlar zəmanəsinə oxşadığı kimi ədəbiyyat da zəmanəsinə oxşayır. Əgər romanın öncəki illərlə müqayisədə zəifləməsindən söz gedirsə, buna sadəcə bir janrın hüdudları çərçivəsində yox, ümummədəniyyət miqyasında yanaşmaq lazımdır. Çünki onda məlum olacaq ki, əgər tənəzzüldən danışırıqsa, bu sadəcə roman janrı yox, bədii yaradıcılığın istənilən bir sahəsini özündə ehtiva edən total bir hadisədir. Götürək, bədii nəsrlə bilavasitə əlaqəsi olan kino sahəsini. Dünya kinosunda ən məşhur bədii filmlərdən biri amerikan rejissoru Viktor Fleminqin 1939-cu ildə ekranlaşdırdığı “Küləklə sovrulanlar”dır. Üstündən təxminən 70 il keçib. Amma tamaşaçı sevgisi baxımından bu filmə yaxınlaşan bircə film olub – 1999-cu ildə Kramerin ekranlaşdırdığı “Titanik” filmi. Fikir verdinizsə, mən “Küləklə sovrulanlar”a çatan yox, məhz yaxınlaşan dedim. Və bu, gəlişigözəl bir söz deyildi.
Pərvin: Məncə, “Apokalipsis” tarixi reallıq, psixologizm, ideyanın aktuallığı, tamaşaçını gərgin intizarda saxlayan orijinal süjet baxımından “Titanik”dən daha üstündür.
Əsəd Cahangir: Elçin, “Titanik”lə bağlı fikrin mənə də subyektiv göründü, amma kino, xüsusən də ədəbiyyatda reytinq itkisinə dair fikrinlə ümumən razıyam. Səncə, bunun səbəbi nədədir?
Elçin Hüseynbəyli: Yeri gəlmişkən, “Apokalipsis” də sizin subyektiv seçiminizdir. Zövqlər fərdidir. Amma bir məsələ ümumidir – bu gün insan düşüncəsinin sürəti artıb. Bu da öz növbəsində oxucu zövqünü dəyişib. Əvvəllər insanları aldatmaq imkanları kinoda güclü idisə, indi nə romançılıq, nə kino, nə də teatrda onları həyat bu cürdür deyə inandırmaq haqqında düşünmür, reallıq illüziyası yaratmağa çalışmırlar. İndi filmə baxanda bilirsən ki, hadisələr necə bitəcək.
Bu gün ədəbiyyatın aparıcı qüvvələrindən sayılan romançılar Murakamidir, Orxan Pamukdur. Artıq biz dediyimiz klassik romanlarla onların romanları arasında böyük fərqlər var. Məncə, indi daha geniş məkan və daha çevik zamanı çevrələyən romanlar meydana çıxmalıdır. İnteraktivlik müasir yazarın qarşısında duran ən ciddi və aktual problemdir.
Əsəd Cahangir: Amma maraqlıdır ki, Pərvin xanım bu interaktiv erada poetik nəsr – “Balerina” povestiylə meydana çıxdı və ədəbi camiənin də, oxucuların da birmənalı rəğbətini qazana bildi. Povest “Qızıl kəlmə”də daxil olmaqla, hətta bir neçə mükafata da layiq görüldü.
Pərvin: Doğrusu, “Balerina”nı yazanda bu barədə düşünməmişdim. İçimdən necə gəlirdisə, elə də yazdım. Amma bu günlərdə bir alman kitabxanaçısının müsahibəsi məni tərəddüdə saldı. Həmin xanım deyir ki, beş ildən çoxdur kitabxanada çalışıram, amma indiyə kimi bircə dəfə də olsun kimsə şeir kitabı istəməyib məndən... Yəqin ki, şeirə oxucu marağının belə sürətlə azaldığı dövrdə o cür sadə süjeti son dərəcə poetik dildə yazmaq mənim tərəfimdən risk idi. Amma bütün sahələrdə olduğu kimi, yaradıcılıqda da sadəcə dəb xatirinə nəyisə yazmağın əleyhinəyəm.
İnteraktivlik məsələsinə gəlincə, mənim fikirlərim Elçin müəllimdən fərqlidir. Məncə, zamanın ədəbiyyata vurduğu ən ciddi zərbələrdən biri məhz dinamikadır. Mətn yazıçının içində tədricən yetişməlidir. Qoy ən yaxşı tənqidçilər nasirə öz məsləhətlərini versinlər, romanın nəinki dili, hətta sturkturunu öyrətsinlər, indiki zamanda oxucunun nə istədiyini bilən piar menecerlər ona məsləhətlər versinlər, amma əgər mətn yazıçının öz daxilində tam yetişməyibsə, çiy, süni bir şey ortaya çıxacaq. Çağdaş dinamik zamanda yazıçılarda qəribə bir təlaş, tələskənlik yaranıb. Dünən hekayə yazan bu gün birdən-birə at gedişiylə romana keçir. Bu gün roman adıyla meydana çıxan yazıların böyük əksəriyyətinin janrın bəzən ən elementar tələblərinə belə cavab verə bilməməsinin ilk səbəbini müəlliflərin bu janra daxilən hazır olmamasında görürəm. Xüsusən də gənclər əziyyət çəkmək istəmirlər. Bu işdə müəyyən mənada yazarı interaktivliyə öyrədən internetin də öz rolu var.
Elçin Hüseynbəyli: Pərvin xanım, amma mən interaktivlik deyəndə yazıçının sürətlə roman yazması yox, romanın daxilindəki zamana uyğun sürətdən danışırdım. İndiki sürətli zamanın təmsilçisi olan oxucunun qarşısına “Səfillər”, “Hərb və sülh”, “Şamo” kimi böyük həcmli, təmkinli təhkiyə ilə yazılan, ləngərli zamana malik əsərlərlə çıxmaq ağılsızlıq olardı. Kosmos və internet əsri hövsələsiz bir oxucu kontingenti yaradıb. Ədəbiyyatın əvvəlki dövrlərlə müqayisədə az oxunmasının bir səbəbini də bunda görürəm. Ədəbiyyat zamana adekvat sürət götürməlidir.
Vaqif Yusifli: Amma hövsələsiz oxucu Elxan Elatlı, Elxan Qaraqan, yaxud Varisin romanlarını alıb oxuyur.
Pərvin: Bəlkə də bu cür asan oxunan ədəbiyyat mütaliə vərdişinin yaranmasına müəyyən dərəcədə kömək edir. Amma nəticə etibarilə oxucu zövqünün korlanmasına gətirib çıxarır.
Elçin Hüseynbəyli: Niyə Varis, Qaraqan, Elxan Elatlı çox satılır, biz satılmırıq? Onların yazdıqlarımı ədəbiyyatdı, yoxsa biz yazdıqlarımız? Bunları demək istəyirsiniz? Məncə, Azərbaycan dilində cümlə və süjet qura bilən adamın kitabı müəyyən kütlə tərəfindən alınırsa, oxunursa, bu da ədəbiyyatdı. Əsas odur ki, ədəbiyyat alınsın, oxunsun, nə fərqi, sənin, ya mənim. Nəyə görə kimsə darılmalıdır ki, mənim əsərlərim oxunmur, onunkular oxunur. Bir də, Allaha şükür, oxucu sarıdan, şəxsən mənim elə bir problemim yoxdur. Demirəm ki, oxucum fontan vurur, amma barmaqla sayılacaq qədər də deyil. Orta Azərbaycan mühitinə uyğun oxucu kütləm var. Təvazökarlıqdan kənar olsa da, deyim ki, bu gün Azərbaycanda tək-tük yazıçılardanam ki, öz naşirim var. O mənim kitablarımın həm çapı, həm də yayımı ilə məşğuldur. Çağdaş ədəbi gerçəklikdə bu uğurlu göstəricidir. Amma mən nə pul, nə də oxucu üçün yox, özüm üçün yazıram. Mənim iddiam çox satılmaq yox, maraqlı yazmaqdır.
Əsəd Cahangir: 60-70-ci illərdə modernist ədəbiyyat oxucu kontingentinə yiyələnməkdə belletristikaya qarşı dura bilirdi. 70-ci illər Azərbaycan nəsrinin iki ən məşhur romanından biri, Allah ona qəni-qəni rəhmət eləsin, Əlibala Hacızadənin “İtkin gəlin”i idi. Təsəvvür edin ki, Mərkəzi Komitənin Baş katibi Heydər Əliyev Bərdə pambıqçıları ilə söhbət zamanı onlardan nə problemləri olduğunu soruşur və pambıqçı qızlar ölkə başçısından Əlibala Hacızadənin romanını istəyirlər. Evdar qadınlar belə mətbəxdə xörək hazırlaya-hazırlaya itkin gəlini axtarırdılar. Romanın doğurduğu rezonansı vaxtilə Ejen Syünün “Parisin gizlinləri” romanının fransız oxucuları arasındakı məşhurluğuyla müqayisə etmək olardı. Roman o qədər məşhur idi ki, onun dərcindən sonra minlərlə valideyn öz övladına baş qəhrəmanın şərəfinə Əfsanə adını qoymuşdu. Kitab üst-üstə götürəndə yüz min tirajlarla nəşr olunmuşdu və Əlibala müəllim o dövrün ən varlı yazıçısı idi. Amma bütün bunlara baxmayaraq, Anarın “Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi” romanı “İtkin gəlin”dən az oxunmur, Təhminə öz populyarlığına görə Əfsanədən geri qalmırdı.
Elçin Hüseynbəyli: Demək istəyirsən ki, indi ciddi ədəbiyyat belletirst ədəbiyyata qarşı dayana bilmir? Haqlısan. Amma nə üçün? Gəl, bu haqda düşünək. Yazıçının populyarlığı ilk öncə təqdimatdan asılıdır. Altmışıncı illərdə ədəbiyyata çox ciddi nəzarət vardı. Ədəbiyyatın təqdim və təbliği eyni mərkəzdən həyata keçirilirdi. Yaxşı əsərlər dərc olunur, təbliğ olunur, müzakirələrə çıxarılırdı. İndi belə bir şey yoxdur. İndi qrup ədəbiyyatı var. Ciddi ədəbiyyatdan uzaq adamlar nə yazırlarsa yazsınlar, ədəbi portallarda bir-birini təbliğ etməklə məşğuldurlar.
Seyran Səxavət: Elçin, sən bunu təhlükə hesab edirsən?
Elçin Hüseynbəyli: Zövqü korlamaq baxımından təhlükə hesab edirəm. İndi internet dövrüdür, gənclər jurnal oxumurlar. İnternet ədəbiyyatında isə biz çox passivik. Müasir dövrdə ciddi ədəbiyyat kimi Məqsəd Nurun “Şəhər meri” və Eyvaz Zeynalovun “Qisas” romanlarının adını çəkə bilərəm. Ancaq bunların adları harada çəkilir?
Əsəd Cahangir: Məqsədin “Şəhər meri” də, Eyvazın “Qisas”ı da kəskin sosial-siyasi problematikalı, aktual ideyalı, cəsarətlə yazılmış əsərlərdir. Məqsəd təkcə bu romanı yox, çoxsaylı hekayələri və “Sevgi.net” romanıyla da çağdaş nəsrdə modernizmin ən tipik və məncə, uğurlu nümayəndələrindən biridir. Amma mənim bildiyim qədər, o, “Sevgi.net”i yazıb axıra çatdırmadı, çatdırsa da, kitab şəklində dərc etdirmədi, yalnız mətbuatda müəyyən parçalar verməklə kifayətləndi.
Bir qayda olaraq realistik üslubda yazan Eyvaz isə “Qisas”da realist və modernist yaradıcılıq metodlarını məharətlə sintez edib, hətta final akkordunu postmodernistcəsinə vurub. Yəni istər məzmun, istərsə də forma planında hər iki müəllif barədə dediyin sözlərlə razılaşmaq olar. Amma Məqsəd ən baxımlı telekanallardan birində məsul vəzifə tutur. Başqalarının onun dəstəyinə ehtiyacı daha çoxdur, nəinki onun kiminsə dəstəyinə. Nədənsə, bunu istəmir, hətta özünün təbliği ilə də məşğul olmur. Bir dəfə Milli Kitab Mükafatında iştirak edib, onda da qiymətləndirilib. Düzdür, haqqı kəsilib birinci yox, ikinci yerə layiq görüldü, amma hər halda, diqqətdən kənarda da qalmadı. Eyvaz xaricdə nəşr olunmağa qədər təbliğ olunur, müxtəlif yarışmalarda mükafatlara layiq görülür, haqqında yazılır. Sadəcə 90-cı illərdə təxminən on il yazmağa fasilə verdiyindən, bu vaxt itkisinin bədəlini ödəyir. Sən özün isə etiraf edərsən ki, piar baxımından ən öndə gedən yazıçılardan birisən: çoxsaylı mükafatlar, xaricdə keçirilən konfranslara səfərlər, ardıcıl televiziya və qəzet müsahibələri, haqqında yazılan çoxsaylı qəzet-jurnal yazıları, hətta dissertasiyalar, oxucularla görüşlər, ədəbiyyat mühitində vəzifə. Mən Xarici Dillər Universitetində dərs deyəndə sənin əsərlərinin tədris kurslarına salındığını görmüşdüm. Səhv etmirəmsə, hekayələrin orta məktəblərin ədəbiyyat proqramlarına da salınıb. Piar üçün yazıçıya daha nə lazımdır ki? Bircə fəxri ad almağın qalıb, Allah qoysa, yəqin ki onu da alarsan.
(Ardı var)
çap et