Bu gün dünyanı dəyişən insanlardan danışmaq, bəhs etmək zamanın ruhuna uyğun olaraq çalarına və sözün vurğusuna, hətta bədii ifadə vasitələrinə görə dəyişib. Əgər dünya məsələn, ötən 100 ilin ilk əlli ilində öz sərhədlərini hərbi və ya hərbi-siyasi dühaların ekspansiyası ilə dəyişdirirdisə , təxminən 50 il bundan əvvəl bura həm də yer planetini elm gücü ilə qlobal çevrədən lokal kəndə çevirən insanlar da aid olmağa başladı. Özü də bu insanların düha gücü təkcə Aristotelin, elmi mühakimələrin "hə və yox" təsdiqini müəyyən edən binar fəlsəfə ilə deyil, ikili say sisteminin arasında çoxsaylı çalar axtarmaq missiyasında idi. Bu missiya texnologiyanı elmin yeni düşüncə arsenalına və fəzasına daşıdı. Bu fəzanın üç ölçülü bucağından dünya qeyri-səlis görünməyə başladı. Texnologiyanın qeyri-səlis tətbiq dili insanlara rahat yaşamağı nəsib etdi.
1965-ci il. Dünya hələ də ikili məntiqlə düşünür. Hə və yoxlarla. Zadənin qeyri-səlis məntiqi bu hə və yoxların, 0 və 1-in arasında çoxlu nüanslar görür və elmin yeni inkişaf qanunlarından danışırdı.
Zadə elmin yeni həqiqət axtarışına qeyri-səlis məntiqlə başladı. İlk vaxtlarda hətta bu sözün ifadə formasına çoxları şübhə ilə yanaşsa da , o mühəndis kimi bilirdi ki, klassik riyaziyyat qanunları ilə hər hansı bir problemi həll etmək imkanları binary (ikili) məntiqə söykənir.Ancaq binar yanaşma ilə hə və yoxların cavab variantları nə qədər dəqiq görünsə də , qeyri- səlis üzü də var. Zadə bu məntiqin həyat və insan mahiyyətini axtarırdı. Və deyirdi ki, biz insanlara Allah qeyri-müəyyən və natamam bir mühitdə qərar qəbul etmək üçün fövqəladə qabiliyyəti verib. Qeyri-səlis məntiqin əsas məqsədi də bu qabiliyyətinin formalaşdırılmasına xidmət edir.
Məsələn, Zadə məntiqi ilə klassik məntiq arasında sadə müqayisə aparaq. Basketbol oyunlarında , belə bir qayda var: oyunçunun boyu 185 sm olmalı və yaxşı top atmaq bacarığına yiyələnməlidir. Burada klassik məntiqlə, hə və yoxla yaxşı basketbolçu olmağın sərhədləri dəqiqdir. Bu boy göstəricisindən (185 sm) aşağı bütün oyunçulardan imtina edilir. Lakin qeyri-səlis məntiq məsələn, 184 sm boyu olan və əla basket edən oyunçunu kənarda qoymazdı. Deməli qeyri-səlis məntiq dünyada ən ağır iş hesab olunan qərar qəbul etməni şaxələndirir, optimal edir və çox incə detalları hesablayır.
Əgər belə olmasaydı son əlli ildə Yaponiya və Birləşmiş Ştatlarda bu metodologiyaya əsaslanan 50,000 patent istehsala tətbiq olunmazdı . Zadə məntiqi dünyanın mühəndis zehniyyətini dəyişərək minlərlə kompleks və intellektual sistemlərində istehsal xərclərinin aşağı salınmasında daha faydalı və elastik mühiti təmin edir, çoxsaylı sənaye proseslərini qeyri-səlis həllərə tabe edir.
Beləliklə, 1965-ci ildən başlayan Zadə əsri . Zadənin nəzəriyyəsinə 35,000 elmi istinad olunub. Bunu XX əsrin rekord göstəricisi də saymaq olar. Və oradan qeyri-səlis məntiq , bilik sərhədlərinə uzanan parlaq sistem açılır-çoxsaylı tətbiq sahəsi tapan Zadə məntiqi. Məsələn, onun nəzəriyyəsinin ilkin tətbiq sahələrindən biri Yaponiyanın avtomatlaşdırılmış metro sistemi - Sendai idi.
Zadə bizi getdikcə daha təbii insan dili ilə maşınla ünsiyyətimizi təmin edir. 93 yaşlı dahi və adidən adi Zadə bu gün də qeyri-səlis məntiq sahəsində ən perspektivli tədqiqatlarını aparır və müəllif təbii dil ilə daha yaxından kompüter və digər sistemləri birləşdirəcək ki, bu da inkişafın yeni fazası deməkdir.
Bu yaxınlarda informasiya və kommunikasiya texnologiyaları sahəsində "biliyin sərhədlərində" nüfuzlu mükafatına layiq görülən Zadə məntiqi dünyanı yeni ritmə kökləyir, qeyri-səlis fəlsəfəsi ilə inkişafın daha səlis çalarlarını axtarır.
çap et