525.Az
Baltik sahillərində böyük bir türk (Xaqani Qayıblı və şeirləri)
XAQANİ QAYIBLI – 50
Nə az, nə çox – düz iyirmi yeddi il keçib Xaqani ilə baş tutan ilk görüşümüzdən. Mövsüm yadımda deyil, amma qədim qaraca məskəni olan Qaraçöpdə, Qavrı çayının füsunkar vadisində ilıq, ruh oxşayan bir gündə Gürcüstanın dörd tərəfindən təşrif buyurmuş müxtəlif kökənli insanlar o dövrdə əzəməti ilə seçilən ənənəvi “Dostluq” gününü qeyd edirdilər. Dəvətlilər sırasında tələbə-şair qismində mən də vardım və minlərin gözü önündə çox məşhur simalardan sonra ilk dəfə özümün də çıxış edəcəyimi düşündükcə canımdan sel-su axırdı. Amma xoşbəxtlikdən həyəcanımı yenə bildim, təzə yazdığım “Torpaq” adlı triptiximi oxudum, hətta alqışlar da aldım. Az sonra Xaqani yaxınlaşıb səmimiyyətlə məni təbrik etdi və biz belə bir ilıq gündə, xoş ortamda tanış olduq. Tam səmimiyyətimlə yazıram, o vaxtdan indiyədək Xaqanini ilk görüşümüzdə necə tanıdımsa, hər dəfə elə də xatırlayıram, hətta sonralar, tale hərəmizi bir coğrafiyaya səpələsə də, imkan olduqca görüşərək saatlarla dərdləşsək də, onun haqqında təsəvvürüm və duyğularım dəyişməz qalıb: səmimi, canıyanan, kövrək, sədaqətli, ailəcanlı, millətpərvər, vətənpərvər...
İndi də hər Tiflisə gəldiyində mütləq telefon açır, imkan daxilində “Varlıq”ımıza baş çəkir, atüstü olsa da, əhvallaşır, dərdləşirik. Və etiraf edim ki, hər dəfə ayrılırkən, içimə ağır bir tənhalıq çökür, ilk tanışdığımız coşqulu illərin nostaljisi ruhumu sarır, Tiflisin mən bilən küçələrində bunca yalqız qalmamın iztirabına qatlaşmalı oluram. Bunu ötən payız Tiflisdə görüşərkən özünə də söylədim, sakitcə: – Sən burda belə olursansa, gör mən oralarda nələr çəkirəm, – dedi. Ruhu ulu Yaradanın ən kövrək duyğuları ilə yoğrulmuş Xaqani kimi bir şairin qürbətdə nələr yaşadığını onun bu bir neçə kəlməlik cavabındakı sızıdan duymamaq mümkünmüydü!..
Bununla belə, 27 illik dostluğumuzun davamında indi 50 yaşı olan Xaqani Qayıblı, əlbəttə, uzaq qürbətdə çəkdiyi bunca həsrətin əvəzində az şey qazanmayıb. 1987-ci ildən üzü bu yana Azərbaycan, Türkiyə, Gürcüstan və Estoniya mətbuatında vaxtaşırı şeir və publisistik yazıları ilə çıxış edir. Öz istedadı və ağır zəhməti bahasına taleyinə bir çox ilkləri yazdıran Xaqani, eyni zamanda həm Filologiya, həm də Jurnalistika fakültələrində təhsil alaraq, Tartu Universitetini eston dilində bitirən ilk azərbaycanlı tələbə olub. O, həmçinin, “Eston və türk dillərində feil quruluşlarının müqayisəsi” adlı elmi işi ilə dünya dilçiliyində Fin-Uqor və Türk-Tatar dilləri arasındakı qohumluq əlaqələrini araşdıran ilk azərbaycanlı alimdir. Estoniya prezidentinin şəxsi tərcüməçisi, Tartu Universitetində Türk Dili Mərkəzi müdiridir. Bundan başqa, Xaqani həm də Türkiyə və Estoniya arasında diplomatik və mədəni əlaqələrin inkişafında göstərdiyi xüsusi xidmətlərinə görə fəxri Estoniya vətəndaşlığı alan ilk türkdür.
Amma Xaqaninin şairliyi, SÖZün odunda-alovunda yanıb qovrulması, mənə görə, bütün bunların fövqündədir. Hələ 1988-ci ildə özünün yazdığı kimi:
Bu dəyirman daşına bax,
Bir gün öz dəni yandırar!
Mən dolannam söz başına,
Neylim, söz məni yandırar!
50 illik yubileyin – bu şölənli doğum günün mübarək, əziz dost. Sən Vətəni qürbətə çevirənlərdən yox, qürbəti Vətənləşdirənlərdənsən. Yarım əsrdən sonra Qaraçöpdə görüşənədək...
Rafiq HÜMMƏT
Xaqani QAYIBLI
ƏLLİYİ HAQLAYAN CANIM VAR
Qürrələnmə – ad-sanın var,
Şəninə güvənmə, Dünya!
Əlliyi haqlayan canım var,
Sinninə güvənmə, Dünya!
Baş gördüm – daşdan etdiyin,
Qul gördüm – aşdan etdiyin...
Adəmi başdan etdiyin
Dəninə güvənmə, Dünya!
Daha sən görən deyiləm –
Qarşında sınam – əyiləm...
Adına Məhşər deyilən
Gününə güvənmə, Dünya!
Rəpina-Tartu,
09.04.2012
QÜRBƏTİN AHI ÇƏKİLMİR
Allahverdi Təhləliyə
Uzun illərdən sonra şair qardaşımla
telefonda danışarkən: “Ayə, dərdiq
alem, nağayrdın, bu Qürbətnən barışa
bildinmi?” – deyə soruşdu...
Nə söyləyim sənə dostum,
Qürbətin ahı çəkilmir!
Xəyanət olmur Sözə də,
Sözün günahı çəkilmir!
Ağuşuna alar səni,
Haldan-hala salar səni...
Yalnız yaşanan gecənin
Danı – Sabahı çəkilmir!
Çəkilmir o Dan, o Sabah –
Həyat sənə olmur agah!
Lap birtəhər dözürsən gah,
Nədənsə “gah”ı çəkilmir!
Yaşayarsan eldən perik,
Ömrün-günün didik-didik...
Biney-başdan bu Qəriblik
Çəkilmir, yahu, çəkilmir!
Tartu,
19.07.2012
SƏNİ QÜRBƏTƏ GƏTİRDİM
Gördüm yaman darıxıram,
Şeiri minnətə gətirdim.
Bağışla, səndən xəbərsiz
Səni Qürbətə gətirdim...
Qürbətə gətirdim Səni –
...Payız Qürbətdən keçmədi...
Nə dağ çəkdinsə Payıza,
Dirəndi, Dərddən keçmədi!
Sən gələn Gün diləklər xoş,
Xəyallar da gerçək oldu...
...Payız kəlmə kəsəmmədi –
“Könül sevən göyçək oldu!”
Əyriqar,
03.08.2012
O MƏNƏM
O mənəm – Səndən ötəri
yağış yağanda darıxan.
Şaxtalı qış gecələri
isti yorğanda darıxan...
Xəbərin yox, yağan yağış
yaddaşıma nələr deyir.
Damlalar əllərin olub
pəncərəmi döyəcləyir.
Bir biləsən uzaqlarda
Sənsiz darıxmaq necədir!
Çaşıb adını çağırmaq,
Sonra karıxmaq necədir...
...Göy üzünü bulud alsa
Sən olursan dərdim-sərim –
Bilirəm ki, balkondasan.
– Üşüyərsən, gir içəri!
Tallin-Tartu-Tiflis,
28-29.08.2012
ÖLÜM ŞƏPPƏXEYİR GƏLİR
Ölüm şəppəxeyir gəlir
Qaş ilə göz arasında!
Hərdən cana doyur adam
“dözmə”ylə, “döz” arasında.
Ömrüm sizə sirr – yaşadım
Nə yaşadım, hür yaşadım!
Bir seçkin ömür yaşadım
Əyriylə düz arasında!
Görünəcək əvvəl-axır
vurulan yerdən qan çıxır...
Bir ömrün dərdi tıncıxır
Dirsəklə diz arasında!
Bu həyatın hənginə bax –
Olum-ölüm cənginə bax...
Bəd xəbərin rənginə bax
Dırnaqla üz arasında!
Tartu-Tallin,
17.09.2012
YURD
İllərdir bu Yurd can çəkir,
Can çəkir canı üstündə!
Yarası söyər yerindən –
qurumur qanı üstündə!
Çağırır bu Yurd hey məni,
Dərdi eləyib key məni...
Bu Yurddan Ölüm enməyir –
Kimsə yox canı üstündə!
Tayası odlanıb qalıb,
Dəryazı qatlanıb qalıb,
Dəhrəsi paslanıb qalıb...
Çəpəri yanı üstündə!
Sürüsünü güdəni yox,
Bir hal-əhval edəni yox!
Gələni yox, gedəni yox,
Yox bir həyanı üstündə!
Yalan, yurd sevgisi yalan...
Gör, neçə yol oldu talan!
Eh, bu Yurddan bizə qalan
quru ad-sanı... üstündə!
Tartu,
29.09.-01.10.2012
İÇİMDƏ PAYIZ SEVİNİR
Qəfil haqladı dağları,
Pilə kimiymiş dağ qarı...
Boylandım arxaca sarı –
Köçümdə payız sevinir!
Nəfəs dərmədik bir hovur,
həyat – ömür,
vurhavur...
qapıda ölüm durur,
seçimdə payız sevinir!
Yoxdum, varda cəm oldum!
Dərdə ortaq – tən oldum,
Qürbət oldu, mən oldum
içimdə payız sevinir!
Tartu,
02.02.2013
TƏKLƏNMƏK
Adam təklənməsin gərək –
gözlər hədəqədən çıxar!
Quruyar yaddaş,
ortaya
cansız, quru bədən çıxar...
Çıxar özündən təklənən –
damarda qanı təntiyər.
Lafını edər baş-ayaq,
təşvişdən canı təntiyər.
Karıxar kəlmə kəsməyə,
nə deməyə sözü olar.
Dünya böyüyər gözündə,
gözləri ov gözü olar!
Macal tapmaz bu Dünyanın
qaçıb küncünə sığına.
Üzüb əlini hər yerdən
Sözün içinə sığınar...
Təklənmək Tənhalıq deyil –
at oynada Sözadamı...
Yüz təkləyən olsun, təki
təkləməsin Söz adamı!
Tartu,
08.02.2013
QALMADI
Eh... daha bu məmləkətin
Dadı, nəşəsi qalmadı!
Hərdən baş alıb qaçmağa
Doğma guşəsi qalmadı!
Dost yox – üstündə əsməyə,
Yar yox – naz edib küsməyə...
Mənimlə kəlmə kəsməyə
çayı, meşəsi qalmadı!
Sonu yox dərdin, məlalın
Yox məni məndən alanım...
Tükəndi əldə qalanım –
Məlum şüşəsi qalmadı!..
Tartu,
13.03.2013
GÜN OLUR...
Gün olur arzu diləklər
üzü sabaha yol alır.
Yol alan arzular, oğlum,
Sənin başına dolanır...
Arzu-diləklərin çin-çin,
Heç bitməyən Yolun olsun!
Kürəyini söykəməyə
topdağıtmaz qala bürcün,
sarsılmaz sağ-solun olsun!
Yol var – addıma tamarzı,
Yol var – çox tünlükdü, oğlum.
Seçkin bir Yol seç özünə –
Dünya beş günlükdü, oğlum!
Tartu,
18.07.2013
03.03.2014 
çap et