Bakıdan Londona uzanan yol...

Lap əvvəldən başlayaq. O vaxtdan ki, British Council "Biznes jurnalistika" layihəsində iştirakla bağlı elan vermişdi. Səmimi deyək, layihəyə qatılmaqda əsas məqsədimiz xarici mütəxəssislərin jurnalistika təcrübəsindən faydalanmaq, əldə etdiyimiz bilik və bacarıqları tələbələrimizə tətbiq etmək, layihənin imkan verdiyi müddət ərzində bir illik pulsuz ingilis dili hazırlığından yararlanmaq idi. Bəs London? Doğrusu, həmin vaxt bu haqda düşünmək belə ağlımızdan keçmirdi. Qismət... PAŞA Bankın dəstəyi, Böyük Britaniyanın Tomson Fondunun təşkilatçılığı ilə həyata keçirilən kursun ilk mərhələsi 11-15 noyabr 2013-cü il, ikinci mərhələsi isə 11-15 yanvar 2014-cü il tarixlərində Bakıda baş tutdu. 

NƏ ÖYRƏNDİK? 

Təlimçi Tomson Fondunun məsləhətçisi, rəqəmsal jurnalistika və sosial media sahəsində ixtisaslaşmış mütəxəssis, 25 il ərzində Böyük Britaniyada gündəlik qəzetlərdə, jurnallarda və onlayn əməliyyatlar sahəsində dəfələrlə mükafatlandırılaraq baş redaktor və baş menecer vəzifələrində çalışan Den Meysonun sayəsində bunları: onlayn məlumatların zənginliyi, interaktiv cədvəllər, xəritələr və infoqrafikanın yaradılmasında istifadə olunan sadə, amma güclü vasitələrlə müxtəlif hadisələrin işıqlandırılması və mürəkkəb mövzuların açıqlanmasının yeni yolları, onlayn oxucular üçün məlumatların tapılması, hazırlanması və vizuallaşdırılması, əlaqələrin yaradılması məqsədilə sosial media vasitələrindən səmərəli istifadə və nüfuzunu artırmaq, multimedia yazılarının planlaşdırılması və yaradılması, onlayn axtarışın daxili mexanizmi, yazma və redaktə bacarıqları, şəkil, audio və video materialların yaradılaraq internetə yüklənməsini.

10 GÜNLÜK BAKI TƏLİMLƏRİ

Jurnalistlər üçün faydalı oldu. Onlar əmin oldular ki, bu müddətdə effektiv surətdə əməkdaşlıq etmək, şəxsi təşkilati bacarıqları mükəmməlləşdirmək və sadə onlayn vasitələrdən istifadə edərək daha effektiv fəaliyyət göstərmək, onlayn axtarış, sorğular və digər mənbələr vasitəsilə məlumat əldə etmək, verilənlər arxasında duran hadisələri görə bilmək, habelə cədvəl, diaqram, qrafik, xəritə və vaxt cədvəllərinin vizuallaşdırılmasında  istifadə olunan pulsuz vasitələrin geniş çeşidi ilə tanış olmaq, mətn, şəkillər, video, audio, verilənlər, vaxt cədvəlləri və s. kimi vasitələrdən istifadə edərək strukturlu multimedia yazısını planlaşdırmaq, mətn, multimedia və qrafikadan ibarət bloq və ya internet saytını yaratmaq və idarə etmək bacarığına malikdirlər. Eyni zamanda, onu da yəqin etdilər ki, mobil vasitələrdən istifadə edərək, video və audio müsahibələri yazmaq, internetə yükləmək, yaxşı reputasiya və nüfuz qazanmaq, ictimaiyyəti daha fəal iştirak etməyə sövq etmək və hadisələri işıqlandırmaq məqsədilə sosial mediadan istifadə etmək, sosial media mənbələrindəki məlumatın düzgünlüyünü yoxlamaq və yeni yazı formalarını yaratmaq üçün istifadəçilər tərəfindən yaradılmış tərkibə nəzarət etmək vərdişlərinə sahibdirlər.

TƏKCƏ BUNAMI?

Əlbəttə yox. Layihənin daha faydalı və səmərəlisi Londonda olacaqdı. Elə isə haydı dostlar, irəli!!! Viza üçün sənədləri, digər lazımi vasitələri qaydaya salmaq vaxtıdır. PAŞA Bankın  PR və Marketinq Departamentinin direktoru Sona xanım Abbasovanın, British Councilin Proqramlar Departamentinin xanım əməkdaşları Nigar Baimova və Könül Əhmədovanın sayəsində bütün maneələri pillə-pillə aşdıq və vaxtdır. 16 mart tarixində Heydər Əliyev adına Beynəlxalq hava limanındayıq. İstiqamət İngiltərə. Gedəcəyimiz ünvanları bilsək də, həyəcan da vardı. Haqqında kitablardan oxuduğumuz, müəllimlərimizdən eşitdiyimiz Londonu canlı görməsək, tələbəliyimizin ilk illərində haqqında oxuduğumuz, dəfələrlə imtahan biletlərinə sual kimi salınan nəhəng mediaqruplarda olacaqdıq. Əla hisslərdir. 6 saatı tamamlamaq üzrəyik və Londonla bağlı ilk təəssüratlarımızı təyyarədən alırıq.  Əksəriyyət eyni fikirdə olur: yaşıl şəhər. Təyyarə yerli vaxtla saat 15:10-da Hitrou hava limanına enir və getməmişdən öncə qrupumuzda yazdığım "dostlar, Londonun bizə hava surprizi edəcəyindən əminəm" ehtimallarım özünü doğruldur. Doğrudan da hava gözəldi. Nə soyuq var, nə də şaxta.

HİTROU-STRAND PALACE

İsti olan təkcə hava yox, həm də ilk qarşılanma mərasimimiz olur. Tomson Fondunun əməkdaşı, əslən Pakistandan olan Məryəm Şahla çoxdankı dostlar kimi görüşürük. Bizim üçün ayrılan avtobusla şəhərə doğru istiqamət alırıq. İlk diqqətçəkən məqam küçələrin, binaların və pəncərələrinin təmizliyi, əksər evlərin qarşısındakı gül-çiçəklər, yolboyu düzülən və yarpaqlarını töksələr də, ətrafa xüsusi yaraşıq verən ağaclar və ən əsası tıxacsızlıq. Otelə yerləşər-yerləşməz şəhər gəzintisi tarixi Trafalqar döyüşünün şərəfinə adlandırılan meydandan başlayır. Adətən həftəsonu istirahət edən, dükan-bazara çox az çıxan londonlular bu dəfə küçələrdə idilər. Başdan-ayağa yaşıla bürünən yerli sakinlər arasında qışqıran kim, içki butulkalarını hara gəldi tullayan kim, zibillikdə eşələnən kim. Çaşqınlığımızı görən Den "hər il martın 16-da London Müqəddəs Patrik gününü qeyd edir. Sabah belə olmayacaq", - deyir. Həqiqətən də sabahısı Müqəddəs Patrik gününün dünəndə qaldığının şahidi oluruq.

LONDONUN SİMVOLLARI

Ən çox diqqətçəkən qırmızı rəngli 2 mərtəbəli avtobus, eyni rəngli telefon butkası və jurnalistlərin "bizim taksimiz" adlandırdıqları London taksisi. Britaniya nəqliyyatının fərqlilikləri çoxdur. Belə ki: sükan sağ tərəfdədir, gediş haqqı təxminən 2  funta yaxındır, avtobuslara minik sürücü tərəfdən, enişisə arxa qapıdandır, ödəniş etmədən avtobusa daxil olmaq yasaqdır.  Dayanacaqda avtobusu gözləmək üçün gözlə (wait) düyməsini basmaq, avtobus dayanacağa yaxınlaşanda isə bir addım irəli gələrək onu gözlədiyini hiss etdirmək lazımdır. Əks halda, o, dayanacaqda saxlamayacaq. Bu arada qeyd edək ki, gözləmə monitorlarının tam dəqiqliklə işləməsi də diqqətdən yayınmır. Londonun yolları təmiz olduğu qədər rahatdır. Piyadalar üçün bütün yollarda sağa və ya sola baxmaq üçün (look right, look left) sözlərini görmək mümkündür. İnsanlar və avtomobillər yol hərəkəti qaydalarına tam riayət etdiklərindən təhlükəyə əsas yoxdur.

BƏS METRODA?

Bu ölkədə bütün nəqliyyat vasitələrində vahid kartdan istifadə edilir və avtobuslardan fərqli olaraq, metroda gediş haqqı çıxarkən ödənilir. Bakı metrosu və vaqonları ilə müqayisədə London metrosu daha yığcam, daha kiçik təsir bağışlayır. Metroda ticarət obyektləri də, zir-zibil də görmək mümkündür. Amma vaqonların xüsusi yerlərinə qoyulan qəzetlər (əsasən London Evening Standart)  daha diqqətçəkəndir. Vaqona minən hər bir sakin vaxtını boş yox, ən azı bir informasiya almaqla keçirə bilir. Əksər metro çxışlarında və dayanacaqlara yaxın yerlərdə pulsuz qəzet və jurnal ənənədəndir.

BİQ BEN, VESTMİNSTER,

BUKİNGEM, CEYMS VƏ QREEN PARK

Britaniyanın fəxri və rəmzi sayılan Vestminster saray kompleksinin bir hissəsi olan zəngli saat qülləsi Biq Bendə olmağın ayrıca yeri var. Çarlz Berri və Oqastes Uelbi Pyucin tərəfindən Qotika memarlıq üslubunda inşa edilən 13,5 tonluq 5 ədəd zəng çanağına malik bu saatın səsini xalq arasında "Britaniyanın səsi" adlandırırlar. Bəzən Müqəddəs Stefan qülləsi də adlandırılan Biq Ben 1858-ci ildə tikilib, saat isə 1859-cu ildə işə salınıb. Qüllənin hündürlüyü 61 metrdir. Saat yerdən 55 m hündürlükdədir. Qüllənin dörd tərəfindəki hər siferblatın üzərində latın dilində "Domine Salvam fac Reginam nostram Victoriam primam", yəni "Tanrı kraliçamız I Viktoriyanı qorusun", saatın sağ və sol tərəflərində, qüllənin üzərində isə "Laus Deo", yəni "Tanrıya şükür" sözləri qeyd edilib. 2012-ci ilin iyun ayında ingilis parlamentarilər bu saat qülləsinin adının İngiltərə kraliçası ikinci Yelizavetanın hakimiyyətdə olmasının 60 illiyi münasibətilə "Yelizavet qülləsi" adlandırılmasına qərar veriblər. Bu qüllənin yerləşdiyi binada həm Nümayəndələr və də Lordlar palatası yerləşir. (Bu haqda növbəti yazıda). Kimsənin Londona və bu qülləyə yolu düşərsə, unutmasın ki, gözətçi xanımlar yalnız onlarla bircə dəfə şəkil çəkdirməyə icazə verirlər. Ən gözəli isə odur ki, Londonun harasında olursan-ol Biq Ben öz möhtəşəm səsi ilə sənin yanındadır.

Britaniya monarxlarının, hazırda II Yelizavetanın rəsmi London iqamətgahı Bukingem sarayının qarşısı orada olduğumuz müddətdə qələbəlikdi. Hər gün 11.30-da gözətçilərin növbə dəyişməsinin xüsusi təmtəraqla qeyd edilməsi də sarayın daimi qonaqlı-qaralı olmasında rol oynayır. Pell-Mell küçəsinin və kraliça Viktoriyanın qızılı abidəsi ucaldılan Qrin-Parkın qarşı tərəfində yerləşən bu sarayın təməli 1703-cü ildə qoyulub. 1762-ci ildə o Böyük Britaniya kralı III Georq tərəfindən kralın şəxsi iqamətgahı kimi alınıb və növbəti 75 ildə onun yanında daha üç bina tikilib. 19-cu əsrdə inşa edilməsinə baxmayaraq, məğrur görkəmi ilə London turistlərini heyrətləndirən Vestminister sarayı ya da Parlament binası mötəbər tədbirlərin keçirildiyi məkandır. Vestminister sarayı son illərdə şahzadə Diana və Çarlzın oğlu Uilyamın toy mərasimi ilə daha çox yaddaşlarda həkk olunub.

Ceyms və Qreen Park, o cümlədən Londonun bütün parkları yaşıllıqları, təbiiliyi ilə göz oxşayır. Müxtəlif millətlərin nümayəndələrinin yaşadığı bu paytaxt şəhəri həm yerli sakinlərin, həm də turistlərin ən çox sevdiyi məkandır. Təbiətin gözəlliyi ilə təbii şəkildə ünsiyyətdə olmaq, çiçəklərin ətrindən, quşların nəğməsindən xoşhal olmaq kimin ürəyincə olmaz ki?!

UKRAYNALILAR ETİRAZ,

ZİMBABVELİLƏR ŞADLIQ EDİR

Londonda hər kəs öz işindədir. Heç kim bir-birinin işinə qarışmaz və heç kim başqasının nə etdiyinin fərqinə varmaz. Məşhur Trafalqar meydanın bir tərəfində ukraynalılar Krımın birləşdirilməsinə etiraz edir, o biri tərəfində isə zimbabvelilər müstəqillik günlərini xalq mahnılarını ifa etmək, çalıb-oynamaqla qeyd edirdilər. Əllərində doğma bayraqları ilə...

HƏMİŞƏ UCADA OL, BAYRAĞIM!!!

Londonda bizi doğma bayrağımız qədər qürurlandıran ikinci bir məqam olmadı. Bu şəhər bütün atributları ilə gözəldir. Amma Kensinqton küçəsində yerləşən səfirliyimizin önündə  3 rəngli bayrağımızın dalğalanmasının şahidi olmaqdan gözəl ikinci bir hiss yoxdu. Doğma məkan,  doğma simalar, doğma dil. Ətrini aldığımız Azərbaycan, səni sevirik... İlk dəfə idi ki, qapının zəngini basandan sonra onun açılmasını belə səbirsizliklə gözləyirdik. Bizi qarşılayan səfirliyin iki əməkdaşı ilə çoxdakı tanışlar kimi hal-əhval tutub, müşayiətləri ilə dar, fəqət bizimçün imarət yollarına bənzəyən dəhlizlərlə irəliləyib 2-ci mərtəbəyə qalxırıq. Pilləkən söhbətlərindəcə öyrənirik ki, 3 mərtəbəli səfirlik binasında 14 nəfər əməkdaş çalışır. Otağa keçib yerlərimizi tuturuq. Az keçmir səfirimiz Fəxrəddin Qurbanov da gəlir və hər birimizlə tək-tək əl tutur. Öncə Azərbaycanı soruşur, sonra gəlişimizin məqsədini. Dərhal da harada oturacağını. Gözlər yuxarı başa dikilir. O isə əksini edir, bizim aramızda oturmağı tərcih edir. Məqamdar.

AXIR ÇƏRŞƏNBƏNİZ MÜBARƏK,

CƏNAB SƏFİR

Hər birimizin onun gözündə balaca bir Azərbaycan olduğunu hiss etdirərək şən əhval-ruhiyyə ilə təbriklərimizə qoşulur. Və sonra verilən suallar qarşılığında Azərbaycan-Böyük Britaniya əlaqələrindən, bu ölkədə təhsil alan tələbələrdən, diaspora fəaliyyətindən, təhsil, elm, mədəniyyət sahəsindəki işlərdən gen-bol danışır. London tıxacsızlığından, parkların gözəlliyindən, insanlararası fərqlərdən də bəhs etməyi unutmur. İngiliscə mükəmməl bilən Fəxrəddin müəllim tədbirlərdə Şekspirdən şeirlər deyib, ingilisləri məmnun etməsini də sözlərinə əlavə edir. "Bəs Azərbaycan şairlərindən necə, söyləyirsinizmi?" sualına dərhal: "Əlbəttə. Nizami və Səməd Vurğundan da deyirəm", - cavabını verir.  Növbəti suallardan biri Azərbaycan üçün darıxıb-darıxmaması ilə bağlı olur. Mübaliğə etmirəm, Vətən ayrı şeydir. Bir anlıq qüssələnir və "Niyə darıxmıram ki? Vətən üçün kim darıxmaz ki? Orada yaşlı anam və qohum-əqrabam yaşayır. Azərbaycana gələndə oranı qarış-qarış gəzirəm", - cavabını əlavə edir.

HAŞİYƏ: Fəxrəddin Qurbanov 1954-cü ildə Bakıda doğulub. 1975-ci ildə Azərbaycan Dövlət Xarici Dillər, 1990-cı ildə Politologiya İnstitutunu bitirib. 2002-ci ildə Harvard Universitetində Ali Hökumət Rəhbərləri üçün kurslarda iştirak edib. 1990-1992-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyinin İnformasiya İdarəsinin rəisi, 1992-1993-cü illərdə Protokol İdarəsinin rəisi, 1993-2001-ci illərdə ABŞ-dakı səfirliyimizdə I katib, 2001-2003-cü illərdə XİN-də Xüsusi tapşırıqlar üzrə səfir, 2002-ci ildə ABŞ-dakı səfirliyimizdə müşavir, 2003-2004-cü illərdə Kanadada müvəqqəti işlər vəkili, 2004-cü ildə Kanadada Fövqəladə və səlahiyyətli səfir və nəhayət ölkəmizin Böyük Britaniyadakı səfiri təyin edilir. İngilis, rus, türk dillərini bilən səfirin bir övladı var.

BÖYÜK BRİTANİYADA

PAXLAVA VƏ ŞƏKƏRBURANIN AYRI LƏZZƏTİ VAR

Novruzu Londonda qarşılayacağımızı bildiyimizdən hazırlıqlı getmişdik. Həm özümüz, həm də qonaq gedəcəyimiz ünvanlar üçün şəkərbura, paxlava və digər Novruz təamları aparmışdıq.  Əlbəttə, səfirlik siyahıda öndə di. Doğrusu, gözləmirdilər və fəqət, bu hədiyyənin onlar üçün nə qədər şirin olduğunu sezməmək çətin deyildi. Nuş olsun və Azərbaycanımızı daha gözəl, daha layiqli təmsil edəsiniz, cənab səfir!

BBC-nin AZƏRBAYCAN XİDMƏTİ

Xəbər bolluğundan geninə-boluna danışa bilsinlər. Artıq BBC-dəyik. Əzəmətli bina, ən maraqlı məqam. Tələbəlik illərindən bəri görmək arzusunda olduğumuz məkan. Tarixə qısa ekskurs edərək deyək ki, BBC 1922-ci ildə özəl şirkət, 1927-ci ildə bir cəmiyyət quruluşu olaraq İngiltərədə krallıq beratı altında və dövlətin pul dəstəyi ilə 1954-cü ilə qədər televiziya, 1972-ci ildən həm də radio yayımları sahəsində fəaliyyət göstərir. BBC Azərbaycan Xidməti isə yayınlarına 1994-cü il noyabrın 30-da "Danışır London. Efirdə Bi-Bi-Ci-nin Azərbaycan xidmətidir!" ilə başlayıb. Azərbaycan dili Bi-Bi-Ci Ümumdünya Xidməti verilişlərinin dünyaya yayımlandığı 43 dildən biri olub. BBC-nin Bakı Bürosunda Azərbaycanda baş verən hadisələri işıqlandıran 2 müxbir işləyir.

BBC-nin GİRİŞİNDƏ

Öncə qeydiyyatdan keçirik. Saatın tamamında (12:00-da) Azərbaycan Xidmətinin rəhbəri Könül xanım görünür.  Onun müşayiəti ilə öncə ikinci mərtəbəyə qalxırıq. Həqiqətən nəhəngdir. Və nəhəng olan təkcə 8 mərtəbədən, 10 studiyadan ibarət olan bina deyil, həm də 6 min əməkdaşı olan BBC-nin ziyarətçilər üçün qapalı olan geniş news room-unda yüzlərlə jurnalistin bir araya gəlməsi, texniki avadanlıqlardan tutmuş, qaynar xəbər otağına, müxtəlif dövlətlərin eyni dilli jurnalistlərinə qədər hər şey mükəmməldir. Sürət, tezlik, həyəcan, qaynarlıq və xidmətin əməkdaşı Famil bəyin qısa təqdimatı arası tez-tez üzbəüz Moskva və Ukrayna bürolarının suallarına cavab...  Sözün həqiqi mənasında, teleradio şirkəti daxilindəki xarici ölkə büroları tapıntıdır. Beynəlxalq arenada mühüm söz sahiblərindən olan nəhəng ölkələrlə yanaşı, bir çox xırda dövlətlərin də BBC-də büroları var. Azərbaycan Xidmətinin qonşuları Moskva, Ukrayna, Özbəkistan, İran, Türkiyə təmsilçiləridir.

"LUNCH"? HARADA?

Əlbəttə "lunch". Niyə də BBC-də yox? Dünyanın möhtəşəm qurumunda, nəhənglərin əyləşdiyi masada oturub  dadsız London təamlarına rəng qatmağın da öz ləzzəti var. Üstəlik, qarşında BBC-ni izləyə-izləyə. Hələ çəkilən və arxivləşdirilən şəkilləri demirəm!!!

KHOJALY, NAGORNO-KARABAKH

Bu da belə... BBC əzəmətlidi, hər bir jurnalistin getmək, görmək arzusunda olduğu məkandır. Bu baxımdan biz şansı gətirənlərdən olduq. Gəzdik, gördük. Gördüyümüz təkcə BBC olmadı, həm də onun binası önündəki həqiqət payı - Khojaly və Nagorno-Karabakh yazıları oldu!!! Bunu kim edib, nə vaxt edilib öyrənə bilmədik. Amma bildiyimiz bir həqiqət var: BBC-nin girişinə, bizim isə ürəyimizə yazılan o həqiqət payı vaxt gələcək elə BBC vasitəsilə bütün dünyaya yayılacaq. Xocalı və Dağlıq Qarabağ həqiqəti!!! Qələbə xəbəri!!!

KÜÇƏ SƏNƏTİ

Londonda insanı heyrətləndirən təkcə səliqəli küçələr və bu küçələrdən ona yaraşan şəkildə istifadə edən sakinlər deyil, həm də həmin küçələrdə nümayiş etdirilən sənət nümunələridir.  Bizim küçələrimizdən fərqli olaraq, orada bayağı musiqi yoxdur, gözəl səslər, mükəmməl ifalar var. Ayaq saxlamadan, onlara qulaq kəsilmədən aralanmaq da mümkün deyil. London kimi bahalı şəhərdə pulundan keçə bilirsənsə, deməli, ortada həqiqətən də bir sənət, heyrətləndirici nümunələr var. Bir sözlə, ƏHSƏN!!!

1000 ƏMƏKDAŞI OLAN "THE DAILY TELEGRAPH"

London xatirələrinin başında duran bir görüş. Xoş qarşılanma, gözəl təqdimat, səmimi ortam!!!  Gündə 3 dəfə - səhər 9:30, günorta 1:30 və axşam 9:30-da 675 min tirajla çap olunan, 1000 nəfər əməkdaşı olan, dünyanın 5 nəhəng ölkəsində yayımlanan və 2 milyondan çox oxucusu olan 150 yaşlı "The Daily Telegraph".

Böyük Britaniya qəzetləri üçün xarakterik olan 3 keyfiyyət.

1) Keyfiyyət: Daily Telegraph, İndependent, Times, Qardian (Bunlar həm də ən çox satılan qəzetlərdir).

2) Orta. Deyli Meyl, Deyli Express.

3) Populyar. Sun, Mirrror, Deyli Star.

"The Daily Telegraph" 1994-cü ildən veb saytı olan ilk Avropa qəzeti olsa da, köhnə dəblə yaşayır, androidə qoşulub, yeni proqramlar üçün microsofta müraciət edib və s. Qəzetin "The Telegraph" adlı əlavəsi də var. Dünyanın 5 müxtəlif ölkəsində çap olunan və 100-dən çox ölkədə yayımlanan qəzet həftədə bir dəfə çıxır və London üçün nəzərdə tutulmayıb. Hətta londonlular onu görsələr, belə bir Telegraphın olduğuna təəccüblənərlər.

(Ardı var)

Pərvanə İBRAHİMOVA

Könül NİFTƏLİYEVA

Bakı-London-Bakı