Barat VÜSAL
Vicdanın qaçqın düşdüyü bir dövrdə yaşayırıq. Yolun özünün yol tapmadığı dünyada yaşamaq çox çətindir.”Yer üzündə yolçu var.Yer üzünə sərilmiş...” Aman Allah! Yer üzü necə balacaymış. Qəribədir,insanlar yer üzünə nədən ötrü gəlirlər? Bundan ötrümü:
...kimi gözlədiyi qatarın,
Gecikdiyindən qorxur,
Kimi
Ölüb gedənlərin
Gələcəyindən...
Bu qəribəlik – bu qəriblik və bu qara –qorxu içində hələ də insan sanki Allaha yox, Daşa təslim olur. Bu cür narahatlıq içində Daş ürəklə daş evlər tikir özünə,başdaşı qoyulmuş “evlərdə” – məzarda axır ki, “rahatlanır”.
Axtarsan Kəbədə də hələ bu bədbəxt Allahla yox,Daşla üz-üzədir?!
Quşa daş atır, daşa daş atır, başa daş atır və ayaqlara düşür.Elə bil,torpaqdan yaranan torpağa dönmək istəmir!
Daşa dönür, niyə!?
...Allah baxıb ağlayır...
Peyğəmbər də o yandan car çəkir beləcə:
Hələ ki, vaxt qalıb, utanma nahaq,
Utanma mənimlə insan olmaqdan...
lll
Vaqif Səmədoğlu məşhur şair olmaqla yanaşı məşhur musiqiçidir(pianoçudur) çaldıqlarını da notsuz, köksüz çala bilir...
Gərəksiz, işlənmiş şeylər atılıb,
Bağlar arasının dar yollarına.
Dünya qulaq asır bu yay gecəsi
Hasar qonşumuzun köksüz tarına!
Bu tarı Allah da dinləyir!
Vaqif qaranlığı işıq, işığı qaranlıq hesab edən şairdir. “Qaranlıqlar üsyanı” nın başçısıdır!
Mənə bir çıraq qaranlıq verin,
Bu işıqda yol tapım özümə!
deyirsə, bu böyük müdrikin,mütəfəkkirin nə demək istədiyini ancaq və ancaq yazdığı digər şeirlərlə anlamaq olar. Həm də o şeirlərlə ki...
...Sükut üstündə quş səsiylə cızılıb,
Bu dünyanın ən qədim
yazısıyla yazılıb.
Vaqif öz şeirlərini Allahın iznilə dünyanın ən qədim “əlifbasıyla” – barmaq iziylə (möhürlə!) yazır. Necə ki,köhnə kişilər barmaq iziylə qol çəkirdilər.Vaqif də şeir yazmır. Qol çəkir! Məhz belə şairlərin gözünə “göylərin yazısından nöqtə yeri görünür”.
lll
Himalay dağlarında yüzdən çox dağ var.Ancaq bunu hamı bilirmi?! Baxıb görə bilirmi?! Bundan ötrü neyləmək lazımdır?!
Əlbəttə,yalnız və yalnız Allahla baş-başa qalmaq! Onda Vaqif olarsan,çox şeydən vaqif olarsan və deyərsən (deyə bilərsən):
...Yolda qoymaz Allah məni!
Onda hər gədə-güdənin səni “vurmasına” fikir verməzsən, ”Allah özü məni vursun” qərarını “çıxarmaq” dan da qorxmazsan!
Vaqifin Allahı belə inam, qüvvət, cəsarət, qorxmazlıq bəxş edir insanlara.
Allahın vaqifi “həyat insanın deyil, insanlarındır” deyir.
Vaqifin Allahı təkcə özünün deyil, bütün insanlarındır.
Allahın vaqifi isə həm allahın, həm də insanların vaqifidir!
Vaqifin kredosu belədir:
...İnamla, Allahla dolmaq,
Və hər yerdə, hər zaman özü olmaq!
Vaqif Allahın (Allahının!) kefinin yaxşı olması üçün yaşayır, yazır, yaradır!
Min şükür deyərdim verdiyi günə,
Bilsəydim Allahın kefi necədir?!
Yox, təvazökarlıq edir burda şair. O,Allahın kefinin necə olduğunu həmişə hamıdan yaxşı bilir.
Vaqif Allahın kefinin yaxşı olması üçün şeir yazır...Vaqif Allahdan danışanda, Allahla danışanda sanırsan ki, Allah budu- burdadır: “Darıxma, gözlə... indicə gəlirəm, Allaha bir söz deyib”...
lll
Vaqifin seirlərində sufiyanə duyğular da maraq doğurur.
Mövlana deyirdi ki, “Ölüm mənim üçün toy gecəsidir, şəbü-aruzdur”.
M.P.Vaqif nə deyirdi: “Toy –bayramdır bu dünyanın əzabı!”
Bəs H.Arif nə yazırdı?! “Arif ölüb, dedilər, Ölümə qurban olum!”
Bəs Vaqif Səmədoğlu nə deyir: “Göy üzünə bıçaq verin, Allaha qurban olum!”
Elə buradanca bir həqiqət bir daha aydın olur.
N.F.Qısakürəyin dediyi həqiqət: “Sənətin məqsədi Allahı aramaqdır!”
Özümü zorla
darta-darta çəkib.
Şeirlərimə gətirdim.
Gördüm yenə
Bir sözə,
Bir Allaha bəndəm...
lll
Vaqif Səmədoğlunun Allahı hamının Allahı yox, öz Allahıdır.
Hamının Allahı Vaqifin Allahı deyil.
Mənə elə gəlir ki, Vaqif həmişə “içindəki, uzağı” (Ş.Təbrizi)-“Uzaq, yaşıl ada”nı axtarır.Vaqifin fikri-zikri, canı ordadır.
Onu oraya çəkən nədir?
Bəlkə onun dediyi Allah da ordadır?!
Son ucu-ümid yeri!
Sonucu-ümid yeri!
Sonuncu-ümid yeri!
Vaqifin şeirlərində “uzaqdan yaxın bir şey yoxdur yer üzündə.” “...və yenə, yenə də uzaq planet Allahdır, Allah”.
“Allahın kölgəsi düşüb dünyaya”, “Gəminin yeri yox lövbər atmağa”, “Dənizdə dəniz batır,” “duman Allaha yetməmiş dua tək enib aşağı”, “Göy üzündə buludlar yamaq-yamaqdır”, “Yer üzünə daha sığmır, göy üzünə də yazılır qürbət”,
“Allah insanlardan gözəldir”, “Dəlixanada axşamdır, dəli Qabil yer süpürür”, “Yeni eradan əvvəl yaşayırıq hamımız”, “Biz unutmuşuq hər şeyi, ancaq heç nə çıxmayıb Allahın yadından”.
Vaqif dillənmədən eşidilmək istəyir, Susa-susa danışmaq istəyir, şeir yazmadan şeir yazır!? Bunu kim bilməsə də, üz tutduğu Allah bilir!
lll
Dünyada Vaqif Səmədoğlu qədər Allahlı şairlər çox azdır.Allahını hiss edən, və hiss etdirənlər çox azdır. Bax, belə:
Allah
gündə bir kərpic düşür
ömrümün sarayından...
Allah
gündə bir kərpic düşür
ömrümün...
Allah
gündə bir kərpic düşür...
Allah
Gündə bir kərpic...
Allah
gündə bir...
Allah
gündə...
Allah.
Öz strukturu etibarilə hələ Allahın varlığının bu sayaq dərkinə başqa bir şairdə rast gəlməmişəm. Allahla başlayıb Allahla bitir bu şeir... Deməli, doğrudan da dünyada əbədi olan bircə söz varmış:Allah!
Vaqifin şeir kitabları, dramları, mahnıları öz yerində.Vaqifin məncə bircə şeiri, əsəri var: ”Allah!” Və təkcə bu şeirə (əsərə) görə Vaqif Səmədoğlu dünyanın ən dahi şairlərindən biridir! Ən qatı allahsız adam bu şeiri oxuyandan sonra Allaha inanmaya bilməz.
...O dünyadan elə danışırıq ki,
Guya ruhlar bizim ruh olmayacaq.
Bizi öz qoynuna almaqdan ötrü
Guya başqa Allah açacaq qucaq?!
Vaqif, Allahın hər iki dünyasına inanır. O dünyaya inanmaq mühüm fəlsəfi kateqoryalardan birinə-əksiliklərin vəhdəti qanununa-hər şeyin Allahdan başqa ikili xarakterdə olmasına inanmaq deməkdi.
lll
Deyəsən, Vaqif Allahla hər dildə danışmaq da istəyir və danışa bilir.
Amma rusca danışmağı daha çox sevir:
Allah, çoxdu günahım,
qospodi, prosti!
Biz bəzən Allaha inanmırıq.Vaqif belə demir: Deyir ki, “Biz yox, Allah inanmır bizə!”
lll
... “Vaqif Səmədoğlu poeziyası Allahla söhbətdir” (Anar)
Vaqifin poeziyası dünyanı insana,insanı dünyaya yaraşdıran poeziyadır.Vaqifin poeziyası İnsanı Allaha,Allahı İnsana yaxınlaşdıran, qovuşdurmaq istəyən (qovuşduran!) poeziyadır!
Vaqifin poeziyası İnsanı Allahla Allahı insanla baş-başa qoyan poeziyadır!
Vaqifin Allahı belə Allahdır.
Yaratdıqlarıyla birgə olan, birgə “oturub-duran”. Vaqif onçün vaqifdir Allahına! Və Allahın vaqifi belə olar:Vaqif Səmədoğlu kimi!
Məzarıma
Nə başdaşı qoyun,
Nə heykəl.
bir cüt ayaqqabı qoyun.
ayağıyalın
geyib getsin.
Bu misraları da Vaqif demir, Vaqifin Allahı (Vaqifin Allahlılığı!) dedirdir.
Allahın vaqifi deyir!
Vaqif inanır Allahına...
Başqaları ikiyə bölünəndə ölür.
Vaqif ikiyə bölünəndə şeir yazır.
“Allah, məni yarı öldür,yarı saxla ağlamağa” dediyi vaxtlar...
Dünyanın ən gözəl şeirləri nə zamandı həm “Vaqifin Allahını”nın, həm də Allahın vaqifi”nin əliylə yazılır!..
...Allaha inanan
Gecəmdir yenə,
Şeir oxuyuram
Dua yerinə!
Sağ ol Vaqif, mən də elə bunu demək istəyirdim!
lll
Bütün dinlər soyuqdu,
Təkcə əllərin isti.
Allah, keç günahımdan
Qospodi, prosti...
...Ağ kağız üzərində
yer üzünün bütün məntiqlərinə
meydan oxuyan qələmimin təkliyini dəyişmərəm
nə bir dövlət bayrağının kölgəsinə,
nə bir qadın səsinə,
nə övlad nəfəsinə,
nə də, bağışla, Allah, sənə!
Vaqif belə şeirlər (belə şeylər) yazmaqdan qorxmur, hətta hər qara xəbərdən də.Qorxduğu başqa şeydir. “Birdən Allah ondan üz döndərər və bu onun üçün dünyanın ən qara xəbəri ola bilər”.Və belə qara xəbərdən kim qorxmaz ki!
...Bu gün çoxdan olubmuş,
Sanki dünən olubmuş
Sabahın özü də.
Bu sahilsiz dənizdə
Bir saman çöpü imiş
Allah özü də...
Bu nədir bəs! Vaqif neynəyir?Allahıyla ərklə danışır,yoxsa “zarafatlaşır?” yoxsa oyun oynayır?!
Hər halda...Məncə Vaqifin Allahı bunu küfr saymaz,hər halda... Vaqifin Allahı onu bu sözlərinə görə bağışlaya bilər:
Kimin var, ulu tanrı,
Məndən savayı bu dünyada?
Kimim var səndən başqa
Bu aləmdə mənim?
Sən tək,mən tək...
Ulu tanrı...
lll
26 yaşında Vaqif Səmədoğlu bir poema yazıb “Şəffaf balıq”. Dənizin içindəydi onda, o gecədə, şəffaf balığın yanında. Onda “Dənizin içində də, balığın içindən də keçirdi vaxt”
Özü də boş-boşuna...
Öz ölümündən qorxmurdu,ümidin öləcəyindən qorxurdu.Sahilə doğru yan alıb,sahilin torpaqla çəftələnmiş qapısını döyür və deyir:
Çox döydüm,
Çox döydüm,
Çox!
Açdılar qapını.
Uzatdım asılqaya
Bir insan ömrünün ahını.
Aldım
ciyərlərimi,
qollarımı,
ayaqlarımı,
qalan günlərimin saatlarını,
İnsanımı geydim.
Və İnsan ağzıyla “Yoxam” deyən Allah beləcə “varam dedi insana- “Mən burdayam ilahi” deyənə!
P. S. Vaqif hər şeir yazanda gizlənmək istəyir.
Deputat seçkiləri zamanı mən onun iki dəfə vəkili olmuşam.
Bir dəfə mənə dedi:
–A Barat, yaman gizlənməyim gəlib.
Gördü təəccüblə baxıram,əlavə etdi:
– Yəni şeir yazmaq istəyirəm!
Əslində belə “gizləndiyi” vaxtlarda Vaqif Allahı axtarır və yəqin ki,Allah da Vaqifi.
Vaqif Allahı axtaranda, şeir yazanda Allahın onu axtardığını görüb deyir: “Mən burdayam, İlahi”. Allahsa bəlkə belə deyir: Belə deməyə ehtiyac yoxdu. Həmişə gözüm üstündədi.Birdə ki...nə burdayam, burdayam, salmısan. Haralarda olduğunu (haralarda olmadığını!) guya mən bilmirəmmi, a Vaqif?!”
...Bir dəfə yenə seçkilər dövrüydü.
Mən Vaqifə dedim:
– Sənin bu Moşu Göyəzənlin necə şairdir ki, hələ də “Xoşbaxtlıq” sözünə qafiyə tapa bilməyib... Amma mən tapmışam.
– De, görüm!
– Bir yerə onlarla, bəzən 30-40 namizədin olması nəyi göstərir? Az qala bütün xalq deputat olmaq istəyir, elədirmi?
– Elədir.
– Onda belə bir qafiyə alınır:
Xoşbaxtlıq! Xoşbaxtlıq!
Nədi bunun qafiyəsi:
Əlbəttə,deputatlıq!
Vaqif şaqqanaq çəkdi.
– A Barat,- dedi, – vallah, sən Moşudan böyük şairsən!
O vaxt xoşbaxtlıq sözünü zarafatla belə hallandırsaq da, əslində xoşbaxtlıq tamam başqa bir şeydir.
Xoşbaxtlıq – Allahı tanımaqdır!
Xoşbaxtlıq – Allahlı ola bilməkdir!
Allahla baş-başa qalmaqdır!
Böyük sənətkar olaraq yaza bilməkdir!
Yaza-yaza yazmamaqdır!
Yazmaya-yazmaya yazmaqdır!
Xoşbaxtlıq – gizlənə bilməkdir!
Xoşbaxtlıq – Vaqif olmaqdır.
Xoşbaxtlıq – sevilməkdir, axtarılıb aranmaqdır,Vaqifin Allahı tək.
Xoşbaxtlıq – hər şeydən agahlıq,
vaqiflikdir!
Vaqif xəstələnməyib.
Vaqif gizlənib...
Vaqif şeir yazır!
Allahıyla baş-başa!
Allahın vaqifi tək!
30.01.14
çap et