Tanınmış tənqidçi və ədəbiyyatşünas, professor Nizaməddin Şəmsizadənin 60 yaşı tamam olur. Oxuculara təqdim edilən bu yazıda yubilyar alimin şəxsiyyəti və yaradıcılığı haqqında rəğbətlə söz açılır.
Belə bir fikir var, deyirlər, zaman əbədi davam edən keçmişdir. Həyat isə uzun mübarizə, qısa istirahətdir. İnsan ömrü su kimi axıb gedir. Ömürdən gedən saniyələr və yadda qalan məqamlar zaman vahidi tanımır. O, bütün yaş dövrləri üçün də, gələcək nəsil üçün də nümunə olur.
Ancaq elə hadisə, təəssürat və görüşlər olur ki, o anları xatırlayarkən həmin məqamları ilk dəfə yaşayırmış kimi həmişə həyəcanlanırsan.
Həyatda elə şəxsiyyətlər var ki, onlar öz xalqının elmini, ədəbiyyatını, mədəniyyətini, incəsənətini inkişaf etdirməklə, elinin, obanın zənginləşməsinə millətini dünya xalqları arasında tanınmasına səbəb olur. Xalqı üçün yaşayıb yaradanları xalq həmişə uca tutur. Şərəf, ləyaqəti, paklığını və saflığını uca tutan şəxsiyyətlərdən biri də Azərbaycan Respublikasının Dövlət mükafatı laureatı, filologiya elmləri doktoru, professor Nizaməddin Şəmsizadədir.
Nizaməddin müəllimin çıxışlarını televizya ekranlarında maraqla dinləyirdim. Ancaq onunla tanış deyildim. Günlərin bir günü onunla Lənkəran rayonunun Separadi kəndində ata-baba həyətimdə görüşüb tanış olmaq mənə qismət oldu. Mən ondan mənə özüm qədər əziz olan bir insanın ətrini duydum.
Nizaməddin müəllim 30 illik dostum Qənimət Səfərov və respublikamızın tanınmış ziyalılardan Şəmistan Əlizamanlı ilə
birlikdə gəlmişdi. Çox az bir zamanda Lənkəran "İstisu" qəsəbəsində istirahət etdik. Orada müalicə qəbul edib dincəldik. Ürək dolu sevincimizi birlikdə həvəslə bölüşdük.
Nizaməddin müəllim mənə seçilmiş əsərlərin üç cildini "Filosof tənqidçi", "Ədəbiyyat nəzəriyyəsi" və "Düman" şeir kitablarını bağışladı. Kitabdakı yazılanları oxuduqca dərk edirsən ki, bu yazılar bizim unudulmaz tariximizdir.
Əlbəttə, Nizaməddin müəllimin yaradıcılığı, dəyərli kitabları barədə danışmaq, onları geniş təhlil etmək maraqlı olardı. Ancaq bunu Nizaməddin müəllimin şəxsiyyəti və yaradıcılığı ilə yaxından tanış olan, onu dərindən dərk edə bilən böyük ədəbiyyatçı alimlərin və təmiz qələm sahiblərinin işidir. Mənə bağışladığı kitabları ilə sanki mənə bir dünya bağışladı və düşünürsən ki, Nizaməddin müəllim özü də xoşbəxt talehli bir insandır. Onun şəxsi-mənəvi keyfiyyətləri, dostluq münasibətləri, bir sözlə ürək aləmi ilə tanış olmaq nə qədər vacib və şərəflidir. Qəlbləri bilmək təbiəti dərk etməkdən çətindir. Amma Nizaməddin müəllimin nurlu üzünə baxanda üzündə nə qədər saf duyğuların və qəlbindəki daxili hissiyyatların təmiz olduğunun şahidi olursan.
Nizaməddin müəllimin düzgün, sözü bütöv, açıq danışan, kamillik sifətlərini dəyişilməz normalar hesab edən sağlam düşüncəli və iti ağıla malik bir şəxsiyyətdir. O, xalqımızın təmiz, pak vicdanıdır. Şəxsən mən onu tanıdığım ilk gündən o
vicdanın ucalığı və saflığı ilə qürur duyuram. O mənim mənəvi meyarımdır. Ədəbiyyatımızın isə əzəmətli bayrağıdır.
Təfəkkürü saf və təmiz olan insanın sözü və görkəmi də saf və təmiz olur.
Nizaməddin Şəmsizadəyə həsr edilmiş və onun özünün dərin məhəbbətlə yazdığı əsərləri maraqla, sevinc və iftixar hissi ilə oxuyub öyrənirəm.
"Filosof tənqidçi" kitabında onun istedadlı mənəviyyatı, təmizliyi, bilik səviyyəsi, mədəniyyəti və başqa keyfiyyətləri barədə deyilənlərə heyran qalıram. Ayrı-ayrı dəyərli ziyalıların onun şəxsiyyətinə verdikləri yüksək qiymət və ürək sözləri onu əzəmətli könül nəğməsi kimi ürəkdən ürəyə aparan zirvələrə yüksəldir.
Nizaməddin müəllimin öz üslubu, öz yazı tərzi var. Bunlar onun yaradıcılığında ikinci yerdədir. Birinci yerdə isə mənsub olduğu xalqın mənəviyyatı və xasiyyəti durur. Onun yaradıcılığı xalqımızın tale kitabıdır, mənəvi gözəllik və saflıq salnaməsidir. Bulud olmasa, yağış hardan yağar? Səma olmasa, qar hardan yağar?
O, həmişə özünə ürək dostu axtarıb tapmağı bacarır. O deyir dostlarım başımın tacıdır. Bu baxımdan dostlarını həmişə uca tutur.
Ağac kökü, insan dostu ilə güclüdür. Dostu olmayan insan həyatda yetim və kimsəsizdir - deyir. Ünsiyyətdə olduğu, ürəyinə yatan, dostluq etdiyi insanları uca tutur. Cünki onun üçün dost məfhumu böyük, sirli dünyadır. Həmişə dostlarının qələbəsini sevinclə qarşılayır. Özünü isə heç vaxt nümayiş etdirmir, amma onu tanıyan insanlar arasında şöhrətlənir və sevilir. O, özünü bəşəriyyətdə, bəşəriyyəti isə özündə tapmağı bacarır.
Bəzən həyatın elə təsadüfləri olur ki, onlar insan ömrünün axarını, hədəfini dəyişir. Onu tamam başqa istiqamətə yollamağa məcbur edir.
Müdriklərdən biri cəmiyyətdə şəxsiyyətin rolu haqqında deyib: "Kütlə sonsuz sıfırdır, onun qarşısına vahid qoyduqda o milyon və milyarda çevrilir".
Nizaməddin Şəmsizadə bir İnsan kimi, ətrafında olanlar ilə həm sevinci , həm də kədəri bölüşməyə çalışır. Çünki insan da ağac kimidir. Öz kökü ilə nəslinin, yurdunun, yuvasının şirəsini qəbul edir, ilk dəfə üstündə rişələndiyi kökün üzərindən dünyaya baxır və sınanmış bərkdən boşdan çıxmış nəzərlərlə həqiqəti, onun mahiyyətini anlayır, dərk edir və həyat yolunu həmin hüdudlarda qurmağa çalışır.
Nizaməddin Şəmsizadə də məhz öz kökü üstündə boy atıb böyüyən və həyat yolunu müəyyənləşdirən, tanınan böyük şəxsiyyətlərdəndir.
Çünki böyük şəxsiyyətin böyük də şöhrəti olur. Yaradıcılıqla şəxsiyyət bir-birini tamamlayanda ədəbiyyatın böyük siması yaranır.
Azərbaycan ədəbiyyatının tanınmış simalarından olan Nizaməddin Şəmsizadə məhz belə şəxsiyyətlərdəndir. O, sağlığında klassikləşmiş canlı bir abidədir. Onun insan arzu və diləklərinə səpdiyi xeyirxalıq və məhəbbət toxumları cücərir, daim bəhrə verir. Adı dildən-dilə düşür. Şərəf və ləyaqətlə keçən ömrün hər anı daha mənalı olur, yadda qalır və tarixə çevrilir.
İndiki zamanda saf hörmət qazanmaq üçün göz görə-görə çox şeylərdən imtina etməlisən.
Nizaməddin müəllim zamanı çox yaxşı qiymətləndirməyi bacarır. Qarşılaşdığı hadisələrdə nəyin boş, nəyin faydalı olduğunu vicdanı və ağılı ilə ayıra bilir. O, nə qədər çətinlik və sıxıntı ilə qarşılaşsa da heç zaman ümidsizliyə qapılmır.
Sabaha gedən yola inamla, ümidlə baxır.
Elə çıxmasın ki, mən bu müqayisə ilə nəyisə mütləq qəbul edirəm. Mütləq həqiqət nisbi həqiqətin cazibəsində mövcuddur.
Platon demişdir: "Təbiətdən kənar məkan və zaman yoxdur. Zaman isə yalnız məkanla birgə mövcuddur" .
Məlumdur ki, insan təkcə çörəklə yaşamır. Ancaq çörəksiz yaşamaqda olmur. Yaxşı yaşıyırsan və yaxşı yaşayacaqsan sözünü demək çətindir.
Ömər Xəyyam da demişdir, o adam ki, insan kimi yaşamağı bacarır və buna imkanı var o, xoşbəxtdir. O adam ki, insan kimi yaşamağa imkanı yoxdur və bunu da qanmır, o da "Xoşbəxtdir".
Nizaməddin Şəmsizadə deyir:
Mənim arzum: Azərbaycanı bütöv görmək.
Mənim məramım: Sözün nuru ilə qəlbləri işıqlandırmaq.
Mənim qayəm: Sözün hikməti ilə insan zəkasını azad etmək.
Mənim məqsədim: İnadkar inamım və istedadımla Şəxsiyyətimi, Ailəmi və Vətənimi qorumaq.
Mənim fəlsəfəm: İnsan dünyaya xeyirxalıq üçün gəlib.
Mənim ideologiyam: Azərbaycançılıq.
Mənim şairim: Füzuli
Mənim şüarım: Türk millətindənəm, İslam ümmətindənəm, Azərbaycan məmləkətindənəm.
Mənim idealım: Məcnunluq.
Mənim yolum: İnsanlığı insanlaşdırmaq.
Nizaməddin müəllimin həm təmiz ürəyi, həm saf qəlbi, həm də bəsirət gözləri var.
Mübaliğəsiz demək olar ki, Nizaməddin Şəmsizadə çox zəhmətkeş, istedadlı, incə və kövrək bir şəxsiyyətdir. Onun bir məqsədi var. Gecə-gündüz çalışıb insanların qəlbinə yol tapıb bir insan kimi onların qəlbini sevindirsin.
Şair İ.Kəbirlinin dediyi kimi:
Hər yanan
Külə dönmür.
İnsan üçün yanan kəs
Yanır, sönmür ki sönmür!
Mənə özüm qədər əziz olan Nizaməddin müəllim haqqında qəlbimdə olan sözləri yazdım. Elə bir insan ki, o mənim kimi çox insanların əziz və sevimli dostudur.
Mən yaza bildimmi dostum haqqında qəlbimdən keçən sözləri?
Əgər yazdımsa, bəs niyə ürəyim yenə dolu qaldı?..
Səadət TAĞIYEV, Lənkəran rayonu, Separadi kəndi.
8 aprel 2014-cü il
çap et