(Əvvəli ötən şənbə saylarımızda)
Mən səni sevməmişdən əvvəl hər şeyi etdim, lakin onların hamısı əbəs oldu. Sənə müxalif olan hər şey uğursuz oldu.
Mən sevməyən adamların xoşbəxtliyinə qibtə edirəm. Onlar necə də sakit və ruhlarına görə necə də yüngüldürlər. Baxmayaraq ki, mən artıq məhəbbət tərəfindən aldadılmıram, ancaq sağalmamışam, bu qədər çox şəraitlərdə ehtiraslarla bacarmıram, bu yer, şəxsən özüm və biabırçılığım məni məhv etməyə yönəlmişdir. Digərləri ilə müqayisədə bizə fəlsəfə böyük fayda verə bilər.
Məhəbbət necə də bir əziyyətdir. Bizim üçün necə böyük bir xoşbəxtlik olardı ki, bizim alçaldılmamız və göz yaşlarımız tövbəmizə əminlik versin. Könüldən həzz sevgisi qeyri-adi cəhdlərdən savayı heç nə ilə silinmir. Mən bilmirəm ki, bu necə baş verdi ki, sevən adam üçün daim ağlamaq bir həzzə çevrilir. Allahın məhəbbəti başlanğıcında öz yaratdıqları məxluqların məhəbbətini heç də bütünlüklə yoxa çıxarmır.
Faydasız şərəf, əziyyət verən var-dövlət heç vaxt məni şirnikləndirməmişdir. Lakin həmin lətafətləri, o gözəlliyi, o havanı ki, mən bu məsafədə hiss edirəm, onlar mənim məğlubiyyətimə səbəb olur. Sənin baxışların mənim təqsirimin başlanğıcı idi, sənin gözlərin, sənin mülahizələrin ürəyimi parçalayırdı. Bizi müdafiə etməyə çalışan ambisiyanın və şərəfin əksinə, məhəbbət tezliklə ağa oldu. Allah buna görə məni cəzalandırdı, məni tərk etdi. Sən artıq dünyanınkı deyilsən, sən ondan imtina etdin. Sən mənim dindarlığımı körpəlik vəziyyətində məhv edəcəksənmi? Mən öz andlarımdan imtina etməliyəmmi? Mən onları Allahın qarşısında and içmişəm. Mənim məhəbbətim məni əhatə edənlərin xoşbəxt laqeydliyi qarşısında gur yanır və ürəyim sənə və özümə məxsus kədərlər ilə tikə-tikə olana bənzəyir. Mən bu zəifliyimi sənə etiraf etməyə borclu deyiləm. Mən hiss edirəm ki, səhv etmişəm. Əgər mən öz zəifliyimi məhəbbət şərqilərində və şeirlərdə dərc etdirsəm, bu binanın qaranlıq zirzəmiləri möminliyin üzə çıxması xüsusiyyətini ən azı gizlətməyəcəkdirmi? Mən meyl və borc arasında daim gedən mübarizəni hiss edirəm.
Mən səfil günahkaram, hakimim qarşısında uzanıram. Üzümü yerə dayamışam, göz yaşlarım torpağa qatışıb.
Gəl, əgər sən bunu yararlı sayırsan
sa, müqəddəs adətinlə özünü Allahımla mənim aramı sox və bizi ayıran sədd ol.
Mən səni özünün bütün andlarından və öhdəliklərindən azad edirəm.
Öz ləyaqətini adamlara və mələklərə layiq olan tamaşaya döndər.
Günahkarların qədəhi şirinliyi vəsf etməklə dolub daşır və biz onun dadını bilməyə meyl edirik. Həm də bunu ilk dəfə sənə verdiyimə görə məni qorxaqlıqda qınama.
Kilsə bizim bədbəxtliyimizə qısqancdır.
Göylər Eloizanı unutmağı, onu bir daha görməməyi Abelyardan tələb edir. sən məni, hətta bir ideya kimi də unut.
Məhəbbət, əminlikdən çox etibarsızlığa malikdir.
Mən necə rahat ola bilərəm ki, sənin dinmədiyini görürəm, mənim təhqir olunmağımdan sonra artıq sən dünyada hansısa bir məmnunluq gözləməkdə davam etməyəcəksən və sən bir daha ona qayıtmayacaqsan.
Lakin mən hələ də şübhələnməkdəyəm. Mən təxəyyül edirdim ki, qadınlar andların zərurətinin məcburiyyəti olmadan öz möhkəm qərarlarını verməyə qadir deyillər. Din və möminlik sənin daş qəfəsinin və divarlarının ətrafında möhkəm mühafizə qurmuşdur. Mən hər gün titrəyirəm ki, özünü qurban verməyə səni inandırdım. Mən bunu xatırlamağa cəsarət etmədən, əvvəllər heç vaxt görmədiyim səndəki gözəlliyin parlaqlığına heyran olmuşdum, vurulmuşdum. Mən səni öz təqsirimə görə rahibə olmağını cinayətkar bir rüşvətlə yoluna qoydum, bu da, əslində, səni dəfn etməyi satın almaqdır. Monastırı açıq etiraf etmək rüşvət verməyə bənzəyir və mənim niyyətlərim səndən, onların bütün şübhələri və iyrəncliyi ilə birlikdə gizlədildi. Mən hər yerdə sənin arxanca getməyi qərara aldım. Mənim kölgəm daim sənin addımlarını izləyəcəkdir.
Ancaq Göylərə minnətdaram ki, sən andlar içməyi qərara aldın. Mən səni mehrabın yanınadək müşayiət etdim və sən müqəddəs süfrəni tutmaq üçün əlini uzadanda sənin həmin məhvedici sözlərini aydınca eşitdim. Sən mənim təxəyyülümdə işıq və dəyişilən bir məxluq idin.
Mən sənin gözlərini, hər hərəkətini, sənin havanı müşahidə etdim. Hər şeydən titrədim. Sən adamın öz mənafeyi naminə olan bir davranışını satqınlıq, xəyanət və qətl adlandıra bilərsən. Məhəbbət nifrət etməyə elə oxşardır ki, ən ciddi mənfur münasibəti və qəzəbi də doğurur.
Mənim məhəbbətimə nəhayətsiz layiq olduğunu gördükdə güman etdim ki, səni artıq sevə bilmərəm. Mən sənə özümün vurğunluq əlamətlərimi göstərməklə, səni tərk etməyin vaxtı çatdığını düşündüm. Mənim qısqanclığım sönən kimi görünür. Təkcə Allahın bizə rəqib olduğu bir vaxtda biz heç nədən qorxmamalıyıq. Mən, hətta ona dua ilə müraciət etməyə cəsarət etdim ki, səni mənim gözlərimdən uzaqlaşdırsın. Allah mənim xahişimi və duamı rədd etdi və məhəbbətimin yaşaması hesabına əzab çəkmək yolu ilə mənim cəzamı davam etdirdi. Beləliklə, mən sənin andlarına bənzər təqsiri daşıyıram və həyatımın bütün günlərində işgəncəyə məruz qalmalıyam.
Hər ikimiz məhəbbət təqsirinin qurbanları kimi görünməklə, bu məhəbbət bizim əsl adətlərimizdə isə təhqir kimi görünür və bizim bir-birimizə vurğunluğumuz pozğunluqdur, bunlar məni dəhşətə gətirir və titrəməyə məcbur edir.
O vaxta qədər ki, mərhəmət tərəfindən bizə işıq salınır, biz deyə bilərik ki, məhəbbət zəhərdir və sərxoşluqdur.
Allah öz varlığı ilə adamlara onların bədbəxtliklərini yumşaltmaq üçün ənam verə bilər. Mən sənə yazdım, sən isə mənə heç bir cavab vermədin, onda sənin ürəyin bağlı imiş, lakin sənin ərinin bu bağının qapısı indi açılmışdır. O, (Allahı nəzərdə tutur - tərcüməçi) oradan çəkilmişdir ki, səni tək qoysun. Səndən uzaqlaşmaqla O, səni mühakimə etmişdir. Onu geri çağır və çalış yenidən Onu əldə edəsən. Biz Allahın köməyinə malik olmalıyıq, bununla biz öz zəncirlərimizi qıra bilərik. Biz özümüzü azad etmək üçün çox dərin məhəbbətdəyik. Biz həmişəlik gənc olmamağımıza görə təskinlik tapmalıyıq. Bizdən sonra kimlər ki, belə hərəkət edəcəkdir, onlar özlərini az təqsirkar hesab edəcəklər. Biz tövbəsi gecikən cinayətkarlarıq, qoy, bunu səmimi etiraf edək. Gəl, biz etdiyimiz şər işləri nə qədər mümkünsə, düzəldək və qoy cinayətlərimizə şahid olan Fransa bizim tövbəmizdən heyrətlənsin. Qoy, biz ürəklərimizdən gələn bu qurbanı verməklə xəcalətdən qızaraq və ağlayaq. Əgər bu zəif başlanğıclarda, ey Allah, bizim ürəklərimiz bütünlüklə Səninki deyilsə, qoy, onlar ən azı nə etmək lazım olduğunu hiss etsinlər.
Eloiza, özünü dərin kök salmış ehtirasın biabırçı qalıqlarından azad et. Yadda saxla ki, Allahdan başqa hansısa digər biri barədə ən az düşüncə belə, zinakarlıqdır. Mən xaç altında deyil, məhəbbət altında itaətdə idim. Mənə yazığın gəlsin və özünü də azad et. Allahdan qorx, bununla öz zəifliklərindən azad dola bilərsən. Onu sev, bununla sən ləyaqətlərində irəliləyə bilərsən.
Dini cəmiyyətin başında qul olma və digər kraliçalar üzərində idarəetmə hüququna malik olanda birinci növbədə özünü idarə etməyi öyrən. Ən azı, sən öz hisslərinin üsyanına görə utan. Dünyada əbəs yerə keçirdiyin həyatının bütün anlarına və həzzə görə tövbə et, onları məndən də tələb et.
Mən həqiqətən sənin müəllimin idim, lakin bu, təkcə günahı öyrətmək idi. Sən məni atan adlandırırsan. Əvvəllər bu titula mənim hansısa bir iddiam var idi. Nəyinsə qarşısını aldığıma görə buna layiq idim. Mən sənin qardaşın idim, lakin bu günaha bənzərlik idi və bu ehtiramı mənə gətirdi. Mən sənin ərin adlanıram, lakin bu, ictimai mərəkədən sonra oldu. Əgər sən məktubunda məni şərəfləndirir və öz ehtirasını tərifləyirsənsə, onları qarala, at kənara və yerlərinə qatil, əclaf və düşmən sözlərini qoy, çünki o, sənin şərəfinə qarşı qəsd düzəltdi, sənin sakitliyini pozdu və sənin günahsızlığına xəyanət etdi. Qeyri-adi mərhəmət aktı ilə sən xilas ola bilərsən.
Məhəbbət sözündən fərqli olaraq, dünya sözünü tələffüz etmək min dəfə asandır. Mən məhəbbət adlanan bu aldadıcı, dinsiz sözə nifrət edirəm. Mən o barədə daha düşünmürəm, lakin mənim sərgərdan ürəyim hələ də əbədi olaraq səni axtarır və səni itirməyimin ağrısı ilə doludur. Sənin ürəyini ələ keçirmək üçün son dünyəvi cəhdlərimi xatırla. Mənim nəzərdə tutduqlarımı və səninlə olmağımı əzizləyirdim.
Elə adamlar vardır ki, onları Allah əzab verməklə xilas edir. Qoy, sənin dualarının bəhrəsi mənim xilasım olsun. Qoy, mən sənin göz yaşlarına və sənin müqəddəslik nümunənə borclu olum. Allah, mənim ürəyim Sənin yaratdığının məhəbbəti ilə doludur. Sənin əlin, bu lazım olanda, Səndən başqa, məndən bütün məhəbbətləri boşalda bilər. Eloizanı sevmək, əslində, onu tərk etməkdir. Mən bu qərara gəlmişəm, bu məktub mənim son səhvim olacaqdır. Əlvida. Əgər mən burada ölsəm, göstəriş verəcəyəm ki, mənim cəsədim Parakletdəki evə (Eloizanın olduğu yeri nəzərdə tutur - tərcüməçi) aparılsın. Sən məni bu vəziyyətdə görəcəksən, səndən heç də göz yaşları tələb etmirəm, çünki bu, artıq gec olacaqdır. Yaxşı olar ki, mənim üçün indi ağlayasan və məni yandıran odu söndürəsən. Mənim ölümüm sənə bəlağətlə deyəcəkdir ki, sən bir kişini sevəndə, həqiqətən, igid olmusan. Mən ümid edirəm ki, sənin iradən bu ötəri həyatı başa çatdıranda qərara gələcəkdir ki, mənim yanımda dəfn olunasan. Sənin soyuq küllərin o vaxt heç nədən qorxmayacaqdır və mənim sərdabəm isə daha zəngin, həm də məşhur olacaqdır.
III məktub. Eloizadan Abelyara
Səndən aldığım məktubu səbirsizliklə oxudum; bütün bədbəxtliklərimə baxmayaraq, mən nəsə bir rahatlıq arqumentləri tapmağa heç də ümid etmirdim. Lakin sevgililər özlərinə işgəncə verəndə necə də səmimi olurlar. Niyə sən Eloizanın adını Abelyarınkından qabaqda qoyursan? Bu, yeganə bir addır ki, - ata və ər adı - səbirsiz gözlərim yalnız onu axtarır.
Bunları xoşbəxtliyimi viranəyə döndərən qəddar taledən əvvəl sən mənə ünvanlamışdınmı? Mən görürəm ki, sənin ürəyin məni tərk etmişdir. Sən məni tərk etmək qəddarlığına maliksənmi? Bundan qorxu mənim ürəyimə xəncər soxur. Qəddar Abelyar! Sən mənim göz yaşlarımı dayandırmağa borclusan, ancaq əksinə, sən onları sel kimi axmağa məcbur edirsən.
Sənin ölümündən sonra mənim sənin külünə qayğı göstərməyimi və ona axırıncı borcumu verməyimi arzu edirsən. Heyif! Sən bunu mənə necə yaza bildin? Mənim qəflətən ölməyimdən qorxu sənin əlindən qələmi salmayacaqmı? Mən güman edirəm ki, bütün bu işgəncələri mənə vermək istədiyini sən hiss etmirsənmi? Göylər mənə nə qədər sərt olsa da, o qədər laqeyd olmayacaqdır ki, mənə səndən bir an da olsun artıq yaşamağa icazə versin. Abelyarsız yaşamaq dözülməyən bir cəza olardı və mənim onunla birləşməyim mənasında ölüm ən müstəsna xoşbəxtlik olardı. Əgər Göylər mənim davam edən harayımı eşitsə, sənin ömrün xeyli uzanacaq və sən məni dəfn edəcəksən.
Ona görə də narahatlıq doğuran şeylər barədə bir daha mənə yazma. Çünki biz artıq kifayət dərəcədə səfil insanlarıq, bizim kədərlərimizin az da olsa çoxalmasına ehtiyacımız yoxdur. Bizim buradakı həyatımız əriməkdə olan, yavaş-yavaş gedən ölümdür, sən onu tələsdirəcəksənmi? Biz gələcək qorxu üçün də yeni səbəblər axtarmalıyıqmı? Seneka, öz hissləri ilə şərin gəlməsindən məsafə saxlamaq üçün səbəbdən necə qaçmaq və ölümdən əvvəl ağrını qəbul etmək üçün həyatın bütün sevinclərini necə itirməyin yollarını göstərirdi.
Sənə görə mən yaşamağı qərara almışam. Əgər sən məni tərk etmək istəyirsənsə, son ayrılmağımız barədə düşünəndə səfil günlərə ehtiyac duymayacağam. Mən bütün ölümcül zərbələri hiss edirəm.
Sən mənə özümü bütünlüklə Allaha həsr etməyimi arzulayırsan, mən bunu necə edə bilərəm ki, sən gecə və gündüz daim ağlıma sahib olan təhlükələrlə məni qorxudursan. Səni itirdikdən sonra mən nəyə ümid edə bilərəm? Mən çətinlik çəkmədən həyatın bütün məlahətlərindən imtina etdim, təkcə məhəbbətimi və sənin sağ-salamat olmağını eşitməyimi saxladım.
Mən özümü öyməyə cəsarət etmirəm ki, səni nə vaxtsa görmək ümidi ilə yaşayım. Bu, mənim bədbəxtliklərimdən ən böyüyüdür. Əgər sən məni öldürməyi arzu etmirsənsə, mənim yaralarım artıq digər başqa növlər üçün heç bir yer qoymamışdır.
Əziz Abelyar, mənim ümidsizliyimə yazığın gəlsin. Görən, belə səfil olan başqa biri varmı? Sən məni digər qadınlardan yuxarı qaldırdın, onlar sənin məhəbbətinə görə mənə paxıllıq edirdilər. Mən öz xoşbəxtliyimin zirvəsində şadlananda, yalnız daha dəhşətli qaydada yıxılmalıydım, heç bir şey mənim həzlərimlə müqayisə edilə bilməzdi və indi də mənim bədbəxtliyimə bərabər olan heç nə yoxdur. Mənim taleyim daim təhlükəli vəziyyətdə idi. O, məni ən böyük xoş münasibətlə yükləmişdi və həmin vaxt məni ən böyük qüssənin içərisinə atdı. Mənə ayrıca əzab verdi, mənim sevinc xatirələrimi tale, axını dayanmayan göz yaşları bulağında itirdi. Malik olduğun sevgi mənim ən sevincli hədiyyəm idi. Qısası, onun qəzəbi bütünlüklə uğur qazandı və mən indiki kədərlərimin, mənə valeh olmağının şirinliyinə mütənasib olan bir acı olduğunu hiss etdim.
(Ardı var)
çap et