...Ordu həyatı ilə tanışlığımız dislokasiya yeri barədə məlumat almağımızla başlandı. 1972-ci ilin ilk avqust günlərindən biriydi. O vaxtkı Almaniya Demokratik Respublikasının, gərək ki, Ebersvalde şəhərində, ordu qərargahında bizi əməlli-başlı təlimatlandırdılar: ən çox da zabit olaraq xalqın arasında özümüzü necə aparmaqla əlaqədar məişət məsələləri barədə.
Bir polkovnikin çıxışı, daha doğrusu, çıxışından bir məqamı indiyədək unuda bilmirəm. Dedi:
– Almaniya Demokratik Respublikasının Cinayət Məcəlləsində oğurluqla bağlı maddə yoxdur, ona görə ki, bu ölkədə oğurluq cinayəti olmur!
Cümlədən sonra nida işarəsini indi mən qoyuram, amma mənə elə gəlir ki, bu, əslində mənim əməlim deyil, bunu elə o vaxt, həmin sovet zabiti eləmişdi – sitat gətirdiyim o bircə cümləni elə söyləyib elə bitirmişdi ki, sanki nidasını da qoymuşdu.
Bu bircə cümlə o böyüklükdə imperiyadan – Frunze (indiki Bişkek) şəhərindən, 1934-cü il dekabrın 20-dən 1990-cı il dekabrın 7-dək mövcud olmuş Mordoviya Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının, hazırda isə Mordoviya Respublikasının inzibati mərkəzi (yəni paytaxtı) Saransk şəhərindən, Rusiyanın Kirov şəhərindən, Minskdən, Kişinyovdan, o vaxtkı Yerevandan və təbii ki, Bakıdan sovet ordusunda zabit sifətilə ikiillik həqiqi hərbi xidmətə çağırılmış 200-dək ali məktəb məzununa əsla inandırıcı görünmədi, ona görə də mühazirənin bitməsini (tədbiri belə elan etmişdilər) gözləmədən aşkar şübhəni ifadə edən bir neçə sual səsləndi. Hamısında da “yəni?..” sözönü ilə.
Mühazirəçi polkovnik bir daha qətiyyətlə təkrarladı:
– Almaniya Demokratik Respublikasının Cinayət Məcəlləsində oğurluqla bağlı maddə yoxdur, ona görə ki, bu ölkədə oğurluq cinayəti olmur!..
Dediklərinə heç bir şübhənin qalmaması üçün əlavə elədi:
– Doğrudur, “olmur” ifadəsini yalnız yerli əhaliyə münasibətdə işlətmək daha düzgün çıxar. Çünki bütün dünyada olduğu kimi, Demokratik Almaniyada da oğurluq hadisələri olur, lakin bunu edənlər, çox təəssüf ki, “sovetlər” və polyaklardır.
O vaxt hansısa razılaşmaya görə, sosializm düşərgəsinə daxil olan Almaniya Demokratik Respublikası ilə Polşa Xalq Respublikası arasında sərhəd maneələri aradan qaldırılmışdı. Öz dövrəsindəki digər “sosialistlər”ə, xüsusən də “sovetlər”ə və almanlara nisbətən iqtisadi baxımdan çox ağır vəziyyətdə olan polyaklar bu “açıq qapı siyasəti”ndən geninə-boluna bəhrələnirdilər – səhərdən axşamacan (və ya əksinə!) sosializm dünyasının əsl cənnəti sayila bilən Demokratik Almaniyadan əllərinə keçən (pulla, yaxud müftə – oğurluqla) hər şeyi ölkələrinə daşımaqdaydılar.
Sovet adamları, yəni 1945-ci ildən bəri əslində heç kimə haqq-hesab verməyən fateh-işğalçı kimi, 1957-ci il martın 12-də isə “Sovet qoşunlarının Almaniya Demokratik Respublikasının ərazisində müvəqqəti yerləşməsi ilə bağlı məsələlər”ə dair iki ölkə hökuməti arasında imzalanmış sazişə əsasən, qanuni şəkildə bu ölkədə yerləşdirilmiş təqribən 500 min nəfərlik sovet qoşun heyəti, bu sayın beşdə biri qədər onlara xidmətlə məşğul olan mülki heyət və elə o qədər də həmin bu heyətlərə “mənəvi və mədəni xidmət” üçün nəzərdə tutulmuş, daha çox zənən tayfasından ibarət səyyar qruplar isə hər yerdə olduğu kimi, burada da özlərini “böyük qardaş” kimi aparırdılar, elə buna görə az qala hər gün yerli hökumətin rəsmi tələbi ilə heç olmazsa bir nəfər mühakimə edilmək üçün geriyə – Sovet İttifaqına göndərilirdi: heç ola bilməzdi ki, “növbələrdə doğulan, növbələrdə can verən” (Robert Rojdestvenski) sovet adamı yalnız adını eşitdiyi malların bolluğuna düşə və ordan nəsə çırpışdırmayaydı! Bir səbəb də oydu ki, bu adamlar mağazalarda videokameraların quraşdırıldığından ya xəbərsiz olur, ya da buna açıq-aşkar göz yumurdular...
Keçmiş Almaniyadakı hərbi xidmət illərində bu ölkədə oğurluğun olmadığını yüz dəfələrlə müşahidə edənin biri kimi mühazirəçi-polkovnikin dediklərinin doğruluğuna tam əmin oldum. Ən azı öz təcrübəmdə rastlaşdığım kiçik bir fakt da bunu təsdiqləyir. Hərçənd bu, bilavasitə oğurluqla bağlı olmasa da.
1974-cü il mayın 9-da xidmətdə fasilə – bayram olmasından istifadə edərək “mədəni istirahət” üçün keçmiş tələbə yoldaşım, indisə leytenant Oruc Paşayevlə Potsdam şəhərinə getmişdik. Hansısa mağazanın önündən keçəndə vitrində müxtəlif formalı baş geyimləri diqqətimi çəkdi və o vaxt SSRİ üçün matah sayıla bilən bir dəri kepka alıb başıma keçirdim.
Neçə saatdan sonrasa elekrik qatarı ilə geriyə – yaxınlığında hərbi hissəmizin yerləşdiyi Priort stansiyasına qayıdarkən yolüstü Potsdam dəmiryol vağzalının birinci mərtəbəsindəki “Bistro”ya da baş vurası olduq.
Qatarda isə qeyri-iradi əlimi saçlarıma çəkəndə kepkanı “Bistro”ya daxil olarkən qarderobda asdığımı xatırladım.
Düz bir ay sonra yolum təsadüfən eyni marşrutdan düşəndə... kepkanı eləcə asılqanda gördüm. Maraq güc gəldi və qoca şveytserə bu əhvalatı danışdım: “Axı necə ola bilər ki, bu kepkaya – mahiyyəti və maliyyəsi bir şey olmasa da – heç kəs əl vurmayıb və kepka düz bir ay burda asılı qalaraq yolumu gözləyib”. Şveytser qımıldanmadı da: “Kepka kimindirsə, o da ona əlini vurasıydı. Burda təəccüblənəsi bir şey yoxdur...”.
P.S. İndi vahid, birləşmiş Almaniya olan AFR-in Cinayət Məcəlləsində də oğurluq cinayəti ilə bağlı ayrıca maddəni axtardım, amma tapmadım!
avqust 1972 – oktyabr 2012
çap et