Bakı Dövlət Universitetinin kafedra müdiri, professor İsmayıl Əliyevin və Rusiya Elmlər Akademiyası Sibir bölməsinin A.E.Favorski adına İrkutsk Kimya İnstitutunun əməkdaşları akademik Boris Trofimov və Lyudmila Oparinanın həmmüəllifi olduqları “Aromatik tiollar və onların törəmələri” monoqrafiyası (Ismayil A. Aliyev, Boris A. Trofimov, Ludmila A. Oparina. “Aromatic Thiols and Their Derivatives” Springer, 2021) Almaniyanın aparıcı beynəlxalq elmi nəşriyyatı Springerdə ingilis dilində çap olunub.
BDU-dan 525.az-a bildirilib ki, bu monoqrafiya 2018-ci ildə Rusiyanın “Geo” Akademik nəşriyyatında (Novosibirsk) rus dilində nəşr olunmuş monoqrafiyanın genişləndirilmiş və təkmilləşdirilmiş variantıdır.
Professor İ.Əliyevin həmmüəllifi olduğu monoqrafiyada onun 50 il ərzində aromatik tiollar və onların törəmələri sahəsində apardığı fundamental elmi tədqiqat işlərinin əsas hissəsi öz əksini tapıb. Monoqrafiyada olan 91 irihəcmli cədvəllərin və 31 şəklin hamısı professorun 50 illik elmi zəhmətinin nəticələridir. Monoqrafiyada istifadə olunmuş 1105 ədəbiyyatdan 200-dən çoxu görkəmli alim İ.Əliyevin dünyanın müxtəlif kimya jurnallarında dərc etdirdiyi məqalələrinə istinadlardır. Yapon alimi S.Oaenin 1975-ci il də rus dilinə tərcümə edilərək çap olunan “Kükürd üzvi birləşmələrin kimyası” monoqrafiyasından 45 il sonra dünyada ilk dəfə bu sahədə irihəcmli bu monoqrafiyanın nəşr olunmasını Azərbaycan kimya elminin növbəti uğuru hesab etmək olar.
Monoqrafiya aromatik tiolların və onların törəmələrinin – sulfidlərin, sulfoksidlərin, sulfonların, o cümlədən asil, tioasil, alkoksil, mürəkkəb efir, hidroksil, həmçinin halogenlərlə müxtəlif funksional əvəz olunmuş birləşmələrinin sintezi və fiziki-kimyasının aktual aspektlərinə həsr olunub. Bir sıra hallarda müqayisə üçün oksigen və selen üzvi törəmələri də sintez edilərək tədqiq olunub. Əsas diqqət həm ənənəvi klassik sintez üsullarına, həmçinin yeni, əsasən keçid materiallarının katalizator kimi tətbiq edilməklə yeni birləşmələrin sintezinə və alınmış maddələrin reaksiyagirmə qabiliyyətlərinin öyrənilməsinə yönəlib. Hər fəslin sonunda aromatik tiolların və onların törəmələrinin ən əhəmiyyətli nümayəndələrinin sintezi üsulları və ədəbiyyat siyahısı göstərilib. Kitabın əhəmiyyətli hissəsi nəzəri suallar – müxtəlif valentli kükürd atomlarının qonşu aromatik fraqmentlərlə və atomlarla quruluşdan asılı olaraq necə qarşılıqlı təsirdə olmaları və həm də kükürdün bu birləşmələrdə necə körpü rolu oynadığı tədqiq olunur. Konformasiya, spektral (NMR, İQ, UB, YKR), elektrokimyəvi və s. müasir fiziki-kimyəvi tədqiqat üsulları vasitəsilə alınan elmi nəticələr daha da dəqiqləşdirilib və genişləndirilib.
Nəhayət, kitabda aromatik tiolların və onların törəmələrinin dərman preparatları kimi, yüksək texnoloji materiallar, üzvü sintezdə başlanğıc ilkin birləşmələr kimi, analitik reagentlər, yağ və yanacaqlara aşqarlar kimi və s. sahələrdə əsas praktik tətbiq sahələri göstərilir.
Monoqrafiya kimyaçı-sintetiklər, fizika-üzvü kimya, polimerləşmə, farmakologiya və s. sahələrdə çalışan mütəxəssislərə ünvanlanıb. O, həmçinin mühəndis-texnoloqlar, biznesmenlər, elementar kükürdün saflaşdırılması ilə məşğul olanlar, müəllimlər, kimya fakültələrinin doktorantları və tələbələri üçün faydalı ola bilər.
çap et