Ölkəmizdə qida məhsulları ilə bağlı şikayətləri tez-tez eşidirik. Bu şikayətlər həm istehal ilə məşğul olan müəssisələrlə, həm də satış yerində baş verən yanlışlarla bağlı olur. Əhalinin ən çox istifadə etdiyi və gündəlik tələbat məhsulları arasında ilk sıralarda yer alan çörəyin istehsalı ilə bağlı da az şikayətlərə rast gəlmirik. Adətən sosial şəbəkələrdə yazılan və sürətlə yayılan şikayətlər ya un məmulatlarının içərisindən çıxan yad cisimlərlə, ya da məhsulun keyfiyyətinin çox aşağı olması ilə bağlı olur. Çörək və bu kimi məhsullardakı başlıca təhlükə hazırlanarkən tərkibinə əlavə edilən kimyəvi maddələrlə bağlıdır. Onlardan ən başlıcası GMO (geni dəyişdirilmiş) buğdadan və ultrakimyəvi mayadan istifadədir. Yəqin ki, geni dəyişdirilmiş məhsulların insan orqanizmində necə dəhşətli xəstəliklərə yol açdığını eşitmisiniz.
GMO oqranizmdə genetik səviyyədə dəyişiklik etmə funksiyasına malikdir. Çörək mayasının tez əmələ gəlməsi üçün yeni növ kimyəvi mayadan da istifadə olunur. Bu maya təhlükə baxımından heç də GMO-dan geri qalmır. Hər nə qədər qida təhlükəsizliyinə nəzarət edildiyi deyilsə də, hamımız bilirik ki, daha çox qazanc əldə etmək istəyən istehsalçılar üçün keyfiyyət kəmiyyətdən sonra gəlir. Çəkilən xərcləri azaltmaq və mənfəəti artırmaq üçün yeyinti məhsullarına edilən müdaxilələr sağlamlığımıza ciddi təsir edir. Bunun ən pis tərəfi isə, istifadə olunan əlavə qatqıları baxmaqla ayıra bilmənin çətin olmasıdır. Xüsusilə çörək və digər un məmulatlarının daha ağ və həcmli olması, eyni zamanda, uzun müddət xarab olmadan təzə kimi qalmasını təmin etmək üçün bu əlavə edilmiş maddələri bəzən məhsulun dadından anlamaq mümkündür. Demək olar ki, hər gün istehlak etdiyimiz çörək və müxtəlif un məhsullarının tərkibində müxtəlif qatqılı maddələrdən istifadə olunur.
Bunlardan biri, çörək məhsullarının daha ağ, həcmli və uzun ömürlü olması üçün benzoil peroksid (perekis) və kalium bromat kimi aşqarlardan istifadə olunması gerçəkliyidir. Benzoil peroksiddən adətən un hazırlanarkən ağardıcı kimi istifadə olunur. Qeyd edək ki, buğda una çevrildikdə, un özü iki həftə ərzində təbii ağ rəngi alır. Ancaq bu qatqıdan istifadə etdikdə ağarma prosesindəki zaman azalaraq 24 saatdan 72 saat aralığına enir. Onu da əlavə edək ki, bu maddələrin heyvanlar üzərində aparılmış təcrübələrinə əsasən, kanserogen təsir göstərdiyini sübut edən məlumatlar var. Həmin araşdırmalardan sonra insanlar üzərində hər hansı təcrübə aparılması dayandırılıb. İnsanların sağlığına ciddi mənfi təsir edə biləcəyi üçün dünyanın bir çox ölkəsində, xüsusən də Avropa Birliyində qatqı maddəsi kimi istifadə edilməsi qadağan edilib. Kalium bromat da un məmulatlarının hazırlanmasında geniş istifadə olunan bir kimyəvi maddədir. Xüsusilə mayalanmış məhsulların fermentasiya qabiliyyətini artıran və məhsulun həcminin səmərəli artmasını təmin edən bir qatqıdır. Lakin bu maddənin tibdə astma kimi bir çox xəstəliyə səbəb olduğu da təsdiqini tapıb. Müəyyən dərəcədə istifadəsinə icazə verilən benzoy turşusu isə həddindən artıq istifadədə müxtəlif yan təsirlərə səbəb olur. Bu turşu meyvələrin tərkibində təbii olaraq mövcuddur. Qidaların tərkibində isə o, daha çox natrium, kalium və kalsium duzları olaraq mövcuddur. Qidalarda bu maddələrin istifadəsi mayalar və küflərə qarşı dayanıqlılığı artırır. Həddindən artıq istifadə zamanı maddədə olan xüsusiyyətlər C və E vitaminləri ilə əks reaksiyaya girir. Bu isə qanda xərçəng yaranma riskini çoxaldır. Həmçinin, tənəffüs çatışmazlığı və astma kimi xəstəliklərə münbit şərait yaradır.
Ancaq məsələ təkcə bu maddələrlə bitmir. Araşdırmalar göstərir ki, xüsusən qara pəhriz çörəklərinin tərkibinə müxtəlif kimyəvi maddələr qatılır. Mütəxəssislər bildirir ki, qara çörəyin tərkibi çovdar unu, ikinci növ qara un, maya, duz və ədviyyatdan ibarət olmalıdır. Lakin bu çörəyin rəngini tündləşdirmək üçün xeyli süni kimyəvi maddələrdən istifadə olunur. Yalnız maddiyyat güdən istehsalçılar çörəyin çəkisini ağırlaşdırmaq və maya dəyərini azaltmaq və tez qurumasının qarşısını almaq məqsədilə də bu yola əl atırlar. Bu maddələrdən biri də "E-240 formaldehid" maddəsidir. Bu maddədən cəsədlərin uzun müddət saxlanması üçün istifadə edilir. Belə kimyəvi tərkibli çörəklər 1 gün qaldıqda içərisi yapışqanlı olur və pis qoxu gəlir. Çörəyin rəngini tündləşdirmək üçün ağ unun tərkibinə müxtəlif liflərdən alınmış boyalar, kakao və dəmlənmiş çay da qatılır. Qeyd olunur ki, qatqılı çörəklər güclü zəhərlənməyə səbəb olmasa da, uzun müddət istifadə edildikdə mədə-bağırsaq sistemində ciddi fəsadlar və pozuntular yarada bilir. Bundan əlavə, satılmamış və artıq qalmış çörəklər əksər sexlərdə təkrar emal olunaraq yenidən satışa çıxarılır. Bu isə insan sağlamlığı üçün böyük təhlükədən xəbər verir.
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, əlavələrdən istifadə olunan məhsullar yalnız laboratoriya şəraitində aparılan testlər nəticəsində aşkar edilir. Siz yalnız məhsuldan qəbul etdiyiniz zaman həmişəki tamdan daha turş bir dad alırsınızsa, bu xəmirdəki əlavə qatqıların normadan çox istifadə olunduğunu göstərir.
Mütəxəssislər qeyd edir ki, dənli bitkilərdən hazırlanmış qida, zülal tarazlığını pozduğundan orqanizm daha çox zülal tələb edir. Onu həzm etmək və qana sormaq üçün çoxlu vitamin tələb olunur. Ona görə də, çörəkdən əl çəkə bilməyənlər heç olmasa, kobud üyüdülmüş və aşağı sort undan hazırlanan çörəklərə üstünlük versinlər. Yaxşı olar ki, mədə-bağırsağın düşməni, şəkər xəstəliyinə səbəb olan və tərkibində hansı qatqıların olduğunu bilinməyən ağ çörəkdən uzaqlaşasınız.
çap et