Qoca bir alman pencəyini kürəyinə atmış, parkda cökə ağacının budaqlarına baxırdı. Yanına çatanda köhnə dostuymuşam kimi barmağı ilə budaqdakı quşu göstərdi.
"Bax, titquşlar indi qayıdıb. Demək ki, bahar gəlib."
Gülümsədim. Bu səhər mən də bağçamızda titquşlarının cıvıltısını eşitdim. Hələ günəş doğmamışdan “tii çer tii çeer” oxumağa başladılar. Bu quşlar axşama doğru fərqli oxuyurlar. Nə demək istəyirlər bilmirəm, “kiz bik kiz biik” deyə qışqırırlar.
Baharın gəlişinə sevinən alman səksən yaşında olsa da, qüvvətli idi. Aydındır ki, o, parka çox erkən gəlmişdi. Təqaüdçü almanlar ən geci saat beşdə oyanır, kofesini içib bayıra çıxırlar. Əksəriyyəti sağlam və atletikdir. Bu almanın həm də qamətli bədəni və sağlam siması var idi. Mən onun yanında dayanıb ona baxırdım. Qarşıdakı şam ağacında başqa bir quş nəğməsini eşidib o tərəfə baxdı.
"Əvvəlcə tit quşları gəlir. Sonra ispinozlar. Onların ardınca ağacdələnlər və qara toyuklar gəlir. Hava yaxşı olanda durnalar və çöl qazları qayıdacaq."
O quşlar haqqında məlumat verərkən mən də səsini çıxarmadan ona qulaq asırdım. Görünür, təbiətlə təmasda olan insan idi.
Hər səhər bir saatlıq gəzintiyə bu parka gəlirdim. Park 19-cu əsrin qəbiristanlığı idi. Zaman keçdikcə oradan məzar daşları götürüldükdən sonra bura nəhəng ağacların kölgəsində qalan gəzinti parkına çevrildi. Amma hər gedişimdə ya ağaca söykənmiş, ya da otların arasında qalmış bir daşa rast gəlir, daşın üzərindəki relyefləri və ya yazıları deşifrə etməyə çalışırdım. Alman quşlara baxmağa davam edərkən mən ətrafa baxırdım.Bu zaman gözümə üzərində relyefli bir daş düşdü. Daşın üstü yox idi. Onun yarısı torpağa basdırılmışdı. Daşın bir üzündə barmaqları bir-birinə dolanmış iki əl görünürdü. Daşa yaxınlaşdım. Alman da gözlərini quşlardan çəkib mənə baxmağa başladı.
"Köhnə məzar daşı" dedim. Başını tərpətdi. Daşı daha yaxından görmək üçün yanıma gəldi.
"Bunlar ya nişanlı idi, ya da bir-birini sevən cütlük idi."
Sorğu dolu baxışlarla üzünə baxaraq, mavi gözlərini qıyaraq acı acı gülümsədi:
"Bax, bir əldə üzük var. Bəlkə də nişan üzüyüdür. Biri tez öləndə o biri əlini ona uzatdı və "o biri dünyada birlikdə olacağıq" dedi.
Adsız və az qala itmiş daş bizə ölümü və ayrılığı xatırladırdı. Ətrafda quşların cıvıltısını daha eşitmirdik. İkimiz də kədərləndik. İki fərqli xalqın insanı olsaq da, ölüm və ayrılıq qarşısında aciz və həssas idik. Sadəcə bir-birimizdən əl sıxaraq ayrıldıq. Yorğun addımlarla evə tərəf getdim. Gecə yarısına qədər xəbər kanallarından aşan müharibə, güllə və ölüm səslərindən bütün gecəni yatmamışdım. Hər dəfə gözlərimi yumanda gözümün önündə qorxudan gözləri böyümüş ukraynalı uşaqlar peyda olurdu. Qəzəbli və iddialı siyasətçilərin səhvlərinin əvəzini uşaqlar ödədilər.
Müharibə bütün dünyada ruslara qarşı düşmənçiliyi artırdı.Dostoyevskinin həyat yoldaşı Anna Dostoyevski öz xatirələrində deyirdi ki, 1800-cü illərin sonlarında Almaniyada bəzi hostel və qəhvəxanaların qapılarında “Buraya ruslar və itlər girə bilməz” yazıları olub. Bu bəyanatın nə dərəcədə doğru olduğunu bilmirəm, amma deyə bilərəm ki, Ukrayna müharibəsindən sonra Avropada Rusiya düşmənçiliyi ən yüksək səviyyədədir. Televiziya kanalları davamlı olaraq Putinin hakimiyyətə gəlməsi və onun psixologiyası haqqında sənədli filmlər yayımlayır. Rusiya Ukraynada qalib gəlsə də, bütün dünyada xalq kimi reputasiyasını itirdi. Rusiyanın tükənməz iştahı, Qərbin sürüşkən və yalançı siyasəti bitmədikcə bu faciələrin daha çox olacağı göz qabağındadır.
Qatarlar qaçqınları Avropanın içlərinə apardıqca insanlar müharibəni daha yaxından, hətta içəridə hiss edirlər. Ukraynadan olan azərbaycanlı qaçqınların bəzi şəhərlərdə burada yaşayan azərbaycanlılar tərəfindən qorunduğunu, evlərində qonaq edildiyini eşidəndə və görəndə gözlərim dolur. Bu o deməkdir ki, bu insanlar bu illər ərzində Avropada özgələşməyiblər və hələ də öz vətənlərini yaşatmaqda davam edirlər.
Uzun müddətdir tanıdığım və yazılarını sevə-sevə oxuduğum tarixçi Məhəmməd İsrafiloğlu və ailəsi bir müddət Brovarıda sığınacaqlarda yaşadıqdan sonra Almaniyaya gəldilər. Qaçqın olduğunu Hüseyn Cavidin şeirini yazanda başa düşdüm:
Örtünmə, dur! Kimsən, nerəlisən sən,
Gözəl qaçqın, başı bəlalı qaçqın!..
Aman, nə oldu ki, sən böylə düşdün
Yurdundan, elindən aralı qaçqın!"
Şükür ki Putinin amansız bombardmanlarından sağ çıxan Məhəmməd bəy ailəsi ilə əvvəlcə Bielefeldə, sonra isə Herforda gəldi. Ümid edirəm ki, durnalar gələnə qədər onunla görüşəcəyik və bahar çiçəklərinin iyini birlikdə duyacağıq.
çap et