Dünya şöhrətli yazıçı, dramaturq və teatr xadimi Mixail Afanasyeviç Bulqakov 1891-ci il mayın 15-də anadan olub. Müəllifin adının dünya miqyasında tanınması, yaradıcılığına uğur qazandıran əsas əsərlərdən biri onun sağlığında çoxqatlı, sehrli və yarımçıq qalmış “Master və Marqarita” romanı olmuşdur.
Bu günə qədər ədəbi tənqidçilər onda şifrələnmiş mənaların açarlarını götürür, yeni təbəqələr kəşf edir, eyhamları araşdırırlar. Bu ikonik romantika haqqında maraqlı faktlar da az deyil.
“Master və Marqarita”nın ilk nəşrində hadisələr indi məşhur olan Patriarx gölməçələrində gəzinti səhnəsi ilə açılsa da bu ilk nəşrdə nə Marqarita, nə də Master, ümumiyyətlə, yox idi.
Tədqiqatçılar 1928 və ya 1929-cu il tarixli qaralamalardan birində "Rəbbim, mənə roman yazmağa kömək et" qeydini tapıblar. Mixail Bulqakovun yaradıcılıq iztirabları artıq süjetə həkk olunmuş Ponti Pilat haqqında romanın müəllifinin obrazında da öz əksini tapıb. Əvvəlcə Masteri Şair, sonra Faust adlandırdılar. Təbii ki, onun da müəllif xüsusiyyətləri var. Romanın adının son variantı - "Master və Marqarita" yalnız 1937-ci ildə ortaya çıxdı.
Mixail Bulqakov son günlərinə qədər əsas romanı üzərində işləyirdi. Tədqiqatçıların qeyd etdiyi kimi, müəllif romana sonuncu toxunuşlarını ölümündən bir neçə gün əvvəl etmişdir.
İlk dəfə "Master və Marqarita" romanı 1966-cı ildə "Moskva" jurnalında senzura qanunları ilə çap olunub. Bulqakov araşdırmaçılarının fikrincə, orijinal mətndən 14000-dən çox söz çıxarılıb. İlk oxucuların gözündən təkcə qəhrəmanların çılpaqlığı deyil, həm də Volandın moskvalılar haqqında mülahizələri, Nataşanın qonşusu Nikolay İvanoviçin qaban timsalında uçması səhnəsi və başqa səhnələr gizlədilib. Onlar dərhal ədəbi tarazlığın bərpası ilə məşğul olub və tam rəsmi versiya bir il sonra Praqada çıxıb.
Romanda ən mübahisəli və çoxşaxəli, əlbəttə ki, Voland obrazıdır. Onu birbaşa şeytan adlandırırlar və Hötenin Mefistofelinə bənzədirlər. Personajda Rodion Raskolnikov və İvan Karamazovun fəlsəfəsi ilə oxşar cəhətlər tapır, onu müəllif siması hesab edirlər. Bulqakovun özü “Master və Marqarita”nı “Şeytan haqqında roman” adlandırırdı.
“Master və Marqarita” romanında hadisələrin baş vermə vaxtını təyin etmək üçün heç bir tarix göstərilmir. Bununla belə, tədqiqatçılar romanda 1 mayda misli görünməmiş istidən bəhs edildiyini, daha sonra mistik bir tufanla əvəz olunduğunu qeyd ediblər. Mətbuata görə, 1929-cu il mayın əvvəlində Moskvada temperaturun belə kəskin düşməsi qeydə alınıb.
"Master və Marqarita" nadir kitabdır ki, insanların çoxu onu bütövlükdə məmnuniyyətlə oxuyur. Bulqakovun romanının populyarlığı indiyədək azalmayıb. Bunu oxucuların onun yeni tərcümələrini görmək istəyi də sübut edir.
Havar Şəfiyeva
çap et