Şimal-şərq meşələrində geniş yayılan bu göbələk "Qara qızıl" və ya "Qara brilyant" kimi də tanınır. Fransa və İtaliyada yetişsə də, ən çox İspaniya meşələrində rast gəlinir. Qara yay trüfeli ənənəvi olaraq vəhşi təbiətdən yığılsa da, fermalarda da yetişdirilir. Lakin yetişdirməsi məhsul götürənə kimi xeyli zəhmət tələb edən bir prosesdir.
Trüfel palıd və fındıq kimi bəzi ağac növlərinin kökləri ətrafında bitən yeraltı göbələklərdir. Bəzən “yerdombalanı” da adlandırılan bu göbələk növü ağacların köklərinə toxunmasalar da, onlarla torpağın altında millərlə uzanan göbələk saplarından ibarət kökə bənzər şəbəkə birləşdirir. Trüfel göbələyi yerin təxminən 20 santimetrində yetişir. Elə buna görə də onları axtarıb yerdən çıxarmaq üçün yaxşı qoxu hissi olan itlərdən istifadə edirlər. Trüfel göbələklərinin meyvə gövdələri yuvarlaq və ya yumru şəklindədir. Ölçüləri 2,5 ilə 10 santimetr arasında dəyişir. Onların səthi tünd rəngə malikdir - mavi-qaradan qəhvəyi-qara qədər. Tez-tez piramidal siğilləri ehtiva edir, lakin hamar səthi olan növləri də var. Qara və ağ trüfel min illərdir ki, yeməkdə istifadə olunur. Trüfelin bir çox növü olmasına baxmayaraq, onların hamısı yeməli deyil, bəziləri isə digərlərindən daha çox istifadə olunur.
Bəs bu göbələyin özəlliyi nədir?
Qara trüfel yeməli göbələklərə aid olduğundan onun əsasında bir çox qurmanların yüksək qiymətləndirdiyi zərif yeməklər hazırlanır. "Süfrənin qara brilyantı" adı verilən qara trüfel əsasən bişirilmiş formada, bəzən də çiy halda ədviyyat kimi istifadə edilir. Dadı qoz ləpəsi və ya qovrulmuş günəbaxan tumuna çox oxşayır. İtaliya, Fransa, Rusiya və Əlcəzairdə bitir. 50-yə yaxın növü var. Fransa və İtaliya ərazisində bitən göbələklərin spesifik ətri və müalicəvi xüsusiyyətləri var. Əbəs yerə deyil ki, göbələklərin çox bitdiyi İtaliyanın San-Miniato şəhəri "ağ trüfellər şəhəri" hesab edilir.
Xalq təbabətində qara trüfel göbələyinə həzmi yaxşılaşdıran, mədə şirələrinin ifrazını, potensiyanı artıran, virusları məhv edən vasitə kimi yüksək dəyər verilir. Qara qış Trüfeli mövsümü noyabrdan aprelə qədər davam edir. Qara yay trüfeli isə adından da göründüyü kimi, maydan sentyabr ayına qədər tapılır. Təbiətdə onlara İspaniyanın Kataloniya bölgələrində daha çox rast gəlinir. Qara trüfeli yetişdirmək digər göbələklərin yetişdirilməsi qədər asan deyil. Fermerlər əkilməsindən məhsul əldə olunana kimi uzun müddət gözləməli olurlar. Çünki trüfel sahələrinə qulluq üçün ciddi qaydalar mövcuddur.
Göbələk qısa saxlama (toplandıqdan 2-4 gün) müddətinə malik olduğundan onu yalnız yığım mövsümündə təzə halda yeyirlər. Bu cür göbələklər adi supermarketlərdə satılmır. Onları ixtisaslaşdırılmış şöbələrdən və birbaşa fermerlərdən almaq olar. Çox vaxt trüfel restoranlar üçün az miqdarda alınır. Uzunmüddətli saxlama üçün, yerdombalanı konservləşdirilmiş və dondurulmuşdur. Göbələklər xüsusi qablarda daşınır, bəzən zeytun yağına batırılır və ya düyü ilə örtülür.
Havar Şəfiyeva
çap et