(Əvvəli ötən sayımızda)
2014-cü ildə çap olunmuş kitabların sırasında İsmayıl Mədədi Ülkərin "Urmiyə şeir antologiyasi"nın özəl yeri vardır. Kitab üzərində böyük zəhməti olan şair bu addımı Urmu hadisələrinin həm geniş ictimaiyyətə çatdırılması, həm də unudulmaması, yaddaşlardan silinməməsi üçün bir addım sayır: "Bu göl, quruma, qurutma, qurudulma və qurutdurulma (Adını nə qoyursanızsa qoyunuz) ilə ilgili ilk sinyallarını verdiği andan etibarən biz, ilk və son silahımız olan şeirimizlə təpkilərimizi göstərməyə başladıq. Bu təpkilərin biri "Urmiyə şeir antologiyası"nı (I cild) toplayıb yayımlayıb-yayımlamaq idi. Əlimizdə olan bilgi və bəlgələrə əsasən dünyanın heç bir yerində heç bir faciəyə qarşı bu qıvraqlıqda və mükəmməllikdə bir refleks verilməmişdir. Üstəlik, bu əks-əməl, bir məmləkətin bütün aydın kütləsinin başında gələn şair kəsimincə verildiyinə görə olağanüstü və tarixi bir dəyərə sahibdir..."
Şair haqlıdır, tarixinə, dilinə, mədəniyyətinə biganə olan, unudan bir toplum, xalq yaşamağa deyil, ölümə və tarix səhifələrindən silinməyə məhkumdur... Uca Tanrı bizləri bu məhkumluqdan qorusun!..
Bədii yaradıcılığında mifik qaynaqlardan bəhrələnən, psixoloji detallara önəm verən yazarlardan biri kimi tanınan Rüqəyyə Kəbirinin "Təbrizin al təbimi" (2010) adlı şeirlər toplusu, "İçimdəki qız" (2013), "Bu qapı heç çalınmayacaq" (2011) hekayələr toplusu, "Evim" (2013), "Yerdən uca torpaq" (2014) romanları da, qeyd etdiyimiz kimi, 2010-2014-cü illərin çap məhsulları sırasındadır.
Araz Əhmədoğlunun Bakıda çap olunmuş "İki daş" və "Son tüfəng" şeir və hekayə/öykü kitabları da 2014-cü ilin nəşrlərindəndir.
2013-cü ildə "Varlıq", "Yarpaq", "Xudafərin", "Yaşmaq" jurnallarının sırasına yeni bir ədəbiyyat tribunası - "Ban" dərgisi də qoşuldu. "Ban" adlı dərginin (112 s. üç ayda bir) məqalə, öykü və şeirlərdən ibarət ilk sayının İstanbul şəhərində yayımlanması ilin ən mühüm ədəbi və mətbu hadisələrindən biridir... "Ban"ın amacı çağdaş Güney Azərbaycan ədəbiyyatı haqqında yazılar dərc etmək, Güney Azərbaycanda yazıb-yaradan sənətkarların ədəbi yaradıcılığını tanıtmaq, həmçinin burada artan sürətlə inkişaf edən ədəbi prosesi ardıcıl şəkildə izləməkdir. "Ban" dərgisinin yayımı yığcam bir kollektivin-redaksiya heyətinin fədakar əməyi sayəsində gerçəkləşməkdədir. Belə ki, Türkan Urmulu yazı işləri müdiri, dərginin redaktoru olan türkoloq və ədəbiyyatşünas Toğrul Atabay həm də öykü-nəsr, Hadi Qaraçay poeziya, Ramin Cabbarlı publisistika bölümləri üzrə, dizaynerlər Atabay Tikantəpəli üz qabığının, Tural Sirdaş isə iç səhifələrinin tərtibatından sorumludurlar. "Ban" dərgisinin ilk sayında Hümmət Şahbazi, Ülkər Ucqar, Yrd.Doç.Dr. Gülara Yenisey və Ərsan Ərelin məqalələri, Rasim Qaraca ilə söyləşi-müsahibə (doğrusu, "söyləşi" daha doğal səslənir - E.F.), Rüqəyyə Kəbiri və Kiyan Xiyavın öyküləri, Andre Breton, Pol Eluar, Lui Araqon, Heydər Bayat, İbrahim Savalan, Kiyan Xiyav, Ramin Cabbarlı, Türkan Urmulu, İsmayıl Mədədi, Fətullah Zövqi, Aydın Araz, Leyla Rəhimi, Fəriba Həyati, Elyad Musəvi, Əlirza Ağazadə, Ərsan Ərelin isə şeirləri çap olunmuşdu. Rüqiyyə Kəbiri, Ülkər Ucqar, Gülara Yenisey, Leyla Rəhimi, Fəriba Həyati və dərginin Yazı işləri müdiri Türkan Urmulunun məqalə və şeirlərinin də yer aldığı bu sayda yaradıcı qadınların əsərləri nisbətən üstünlük təşkil edir. Yazar və tərcüməçi Ülkər Ucqarın "Ağ Alma" və ədəbiyyat: Dilin erkək zatı" adlı məqaləsində bir sıra dillərdə kişilərin dominantlığı məsələsinə tənqidi nəzər salınır.
Cəfakeş naşirlər dərgini mövcud duruma görə yalnız Güney Azərbaycanda pulsuz olaraq yayır, digər ölkələrdə isə açıq satışa çıxarırlar. Əsasən Çağdaş Güney Azərbaycan ədəbiyyatına həsr ediləcək dərginin redaksiya heyətinin üzvü, hazırda Norveçdə mühacirətdə yaşayan istedadlı şair və araşdırıcı Hadi Qaraçay "Amerikanın səsi"nə verdiyi müsahibədə deyir ki, "Ban" dərgisi Güney Azərbaycanda mövcud olan dirəniş ədəbiyyatının nəzəri təməllərini tanıtmaq və onun əməli nümunələrini ortaya qoymaq məqsədilə yaradıldı. Lakin redaksiya heyəti üzvlərinin çoxunun Türkiyədə yaşaması, habelə bu ölkənin Türk dünyasının ədəbiyyat mərkəzinə çevrilməsi və bütün Türk xalqlarının burada təmsil olunması səbəbindən dərginin İstanbul şəhərində nəşr olunması zərurətini doğurdu: "Hədəfimiz istiqamətində dərgidə başqa Türk xalqları, habelə Türkiyə türkcəsində yaradılan əsərlərə də yer veriləcəkdir" deyən Hadi bəy ümumiyyətlə qadın ədəbiyyatçıların əsərlərinə xüsusi önəm verdiyini "İran Azərbaycanında türk dilində yazan qadınların əsərlərinin keyfiyyət və kəmiyyət baxımından çox yüksək səviyyəyə çatması ilə əlaqələndirmişdir..."
Dərginin şeir bölümünə "Beçələr banlayanda" və "Badamlıqlar" adlı şeir kitabları ilə böyük oxucu rəğbəti qazanmış Hadi Qaraçay rəhbərlik edir. O, dərc edilən əsərlərdə işlədilən türkcənin həm Türkiyədə, həm də Azərbaycan Respublikasında başa düşüləcək üslub və səviyyədə olmasına da diqqət çəkir və bunu təsadüfi hesab etmir. Çünki İran Azərbaycanında yazılan türkcə də bu xüsusiyyətə malik olduğundan dərgi əməkdaşları belə bir dil üslubuna əsaslanmağı gərəkli saymışlar. Elinin, yurdunun və doğma türkcənin böyük təəssübkeşi olan və bu sabit mövqeyi bütün yaradıcılığında yansıyan H.Qaraçayın fikrincə, yeniliklər yaratmaq və yeni sözlər işlətmək dilə zərbə vurmur, əksinə, onun daha da inkişaf edərək gəlişməsinə yol açır: "Bizim dövlətimiz olmadığı üçün, Türkiyədəki Türk Dil Qurumu kimi bir imkan əldə etmək şansımız yoxdur. Buna görə də bu vəzifə dərgilərin üzərinə düşür". O, Türk Dil Qurumunun yaradıcılıq təcrübələrindən və təklif etdiyi sözlərdən yararlanmağın gərəkliliyinə inandığını söyləyir.
2016-cı ildə isə Əfrasiyab Nurullahinin "Güzümün gecəsi" adlı şeir toplusu Təbrizdəki "Aydın sav" nəşriyyatında işıq üzü görüb.
Qafur İmamizadə Xiyavinin Azərbaycan türkcəsində qələmə aldığı və müxtəlif hekayələrindən oluşan "Qırmızım" kitabındakı "Qırmızım" hekayəsi isə 2016-cı ilin dekabrında Qazaxıstanın Almatı şəhərində Avrasiya Yazarlar Birliyi, Türkiyə Mədəniyyət Nazirliyi və Uluslararası Türk Kültür Təşkilatı (TÜRKSOY) kimi qurumların dəstəyi və 16 ölkədən türk yazarların iştirakı ilə keçirilən IV Beynəlxalq Mahmud Kaşğarlı Hekayə yarışmasının ən böyük ödülünə layiq görülüb. Yarışmada Güney Azərbaycanı təmsil edən və Türk dünyası üzrə I yerin sahibi olan Qəfur İmamizadə Xiyavinin "Qırmızım" və 10 digər hekayəsinin də yer aldığı "Qırmızım" hekayə toplusunu (118 s.) İİR-də "Nizami" Nəşriyyatı yayımlayıb.
2017-ci ildə isə "Mehriqan ədəbi ödülü"nün iyirminci dövründə isə "Varlıq" dərgisinin redaksiya heyətinin üzvü, "ədəbi nəsr" bölümündə hər sayda bir əsəri çap olunan Ruqəyyə Kəbirinin "Quşlar daha qorxmurlar" adlı romanı başarı qazanıb. Romanın ən yaxın gələcəkdə Türkiyə cümhuriyyətində yayımlanması da nəzərdə tutulub...
Səid Muğanlının "Sənsiz yalqız qalıb Təbriz" (Kərəc:-"Paytaxt", 2017), Yəqub Naminin "Bu gecə mahnılanacaq ay sənin üçün" (Təbriz:-"Nizami Gənceyi", 2017), Elçin Həsənzadənin "Şapkamdan uçan mamutlar" (Kərəc:-"Paytaxt", 2017), Həsən Rəhmaninin "Qış bağçası" (Kərəc:-"Paytəxt", 2017), Asim Ərdəbilinin "Yanan yanaqlar" (Ərdəbil:-"Savalan igidləri", 2017), Yusif Əmanpurun "İtmiş Şəhər" (Təbriz:-"Əxtər", 2017), Rəsul Alimin "Qatarsız duraq" (Təbriz:-"Nizami Gənceyi", 2017), Vəhid Vicdaninin (Səfir) "Gülüm bu dağdan çıxacaq" (Tehran:-"Avaz", 2017), Məftun Əmininin "Acıçay" (Tehran:-"Avaz", 2016), Rüqəyyə Əbdüli Sazağın "Ürəyimdə qalan boş yer" (Təbriz: "Əxtər"-2016), Əbülfəzl Paşanın "Öncədən sonra" (Tehran:-"Nəsira", 2017), Tanış Əfsərinin "Açar" (Tehran:-"Avaz", 2017), "Yağışlı sevgi" (Təbriz:-"Əxtər", 2018) şeir topluları ən çox oxunan kitablar sırasındadır.
"Quşlar vadisi" və "Divarın o tayı" kitablarından sonra, 2018-ci ildə nəşr olunan "Qaranlığın fotosu" şeirlər kitabı illərdir Bakıda yaşayan Ümid Nəccarinin oxucularla üçüncü görüşüdür. "Təhtəlşüurun ən gizli, ən sirli hücrəsinə sığınmış ayrılığın sürreal mənzərəsini yaradan, Divan şeirinin sərbəstlə daxili dialoqunu uğurla və ikincinin xeyrinə davam etdirən" və "Bir cüt mavilikdə" - gözün optik çevrəsində bir millətin tarixi taleyini əks etdirən gənc şair Güney türklərinə və özünə rejimin bəxş elədiyi yaralardan danışır, qaranlığın fotosunu yaradır.
2017-ci ilin önəmli nəşrləri sırasında Rza Bərahəninin Səməd Səbbağın türkcəyə çevirdiyi, Arzu Muxtari və Məhəmməd Abbaspurun isə çapa hazırlayaraq nəşrinə nail olduqları "Bal dənizi yağır gecə bağından" ("Binab-Parlaq qələm"), Aydın Məhəmmədinin "Ala bilmədiyim qəzetlər" (Ərdəbil:-"Müəllif") şeir topluları da poeziyasevərlərin könül dünyasını fəth edən kitablardan olmuşdur.
Oxucu sevgisini hələ 2005-ci ildə Təbrizdə çap olunmuş "Sürgün əllərim" adlı şeir kitabı ilə qazanan Nasir Davəranın seçilmiş əsərlərindən oluşan "Özbaşına dünya" kitabı isə (177 s.) 2018-ci ilin çap məhsullarındandır. Ədəbi-tənqid xarakterli araşdırmaları ilə də diqqət çəkən N.Davəran şeirlərində yaratdığı parlaq Təbriz obrazı ilə poeziyada sanki sələfi Rza Bərahəninin və Kiyan Xiyavın yolunu getməkdədir... Ustad Rza Bərəhaninin vəsf elədiyi Təbrizin "Səhərləri qızarmış çörəyə bənzəyir, günortası quzu kababına, böyründəki isti qan damlası ilə, axşamları buz kimi vodkadır, yandırar, belə ki, sən bağıraraq evə gələrsən və gecə yarısı sanki bir qadındır pərqu balıştək, başını üstünə qoymadan yatarsan... Oyandığında səhərləri işıq fəsillərinə bənzər..."
Nasir Davəranın Təbrizinin isə "Gecələri nə qədər uzun olsa da, günəşi batmır, dağlarının qızıl lövhələri bərəkətin, təmizliyin bəyannaməsi, zəngin qələmlərin ölümə sataşdığı yer olur. Onun üçün sevgi barigahı, "Saman yolu"nun paytaxtı da ulu şəhər, qoca Təbriz, dünyanın ən xoşgörülü insanlarının toplusu Azərbaycan elidir. Elinin çölləri, çayları, dənizləri, dağları - hər qarışı qutsal özəllikdir Nasir üçün...
Özgə sahillərə sürür gəmisin,
Torpağında
Allahı da qonaq etməyə gücü varkən,
Yan-yana yatıb qabar bağlamış çöllər...
Dənizi yamsılayan çaylarla,
Çöllər əl açıb kimə görəsən?
Yəqin, doğma yurdunda yaşarkən, ayaqları ana torpağın üstündəykən, keçimini saxlamağa gücü yetərkən özünü yer üzünün ən varlı, zəngin insanı sanan Nasir Davəran üçün...
Şeir və yazıları Təbriz, Urmu, Bakı və Türkiyənin çeşidli dərgi və qəzetlərində yayımlanan Çiçək Ağbulut son illərdə "Baxış zənciri" və "Qarlı bahar" (2018), Maral Təbrizli isə "Ata öyüdü" (2018) kitablarını oxucularına təqdim edib. Qeyd edək ki, Çiçək Ağbuludun modern şeirləri oxucunun gözləri qarşısında əlvan rənglərlə süslü romantik bir dünya oluşdurmaqda, onu bu dünyanın bəyaz tülünə bürüməkdədir.
(Ardı var)
çap et