525.Az
Etiqadın gücü
Sovet dövründə ali məktəblərdə ateizm bir fənn kimi tədris edilirdi. Yaşlı nəslə mənsub insanlar bu təlimlə yaxından tanışdırlar. Ateistin manifestində oxuyuruq: “İnsanın heç bir dinə və Allaha inanmamağa, dini ayinləri yerinə yetirməməyə, öz fikirlərini azad surətdə genişləndirməyə hüququ var”. Yaxud: “Hər bir məmur öz rəsmi vəzifəsini icra edərkən, bütün dini konfessiyalara eyni şəkildə laqeydlik göstərməlidir”. Sovet dövründə sosializmin siyasi ideologiyasında ateizm təlimi xüsusi yer tuturdu. Əlbəttə, çoxları siyasi quruluşa zahirən tabe olub dilinə gətirməsə də qəlbində Allah eşqi yaşayırdı.
Əslində ateizmin kökləri daha qədimdir. Hələ antik dövr alimlərinin fəlsəfi dünya görüşlərində ateizm üstünlük təşkil edib- Fales, Anaksimandr, Demokrit, Pifaqor, Evripid, Epikur və başqaları. Məsələn, Anaksimandr az qala Darvin kimi sübut etməyə çalışıb ki, insan başqa növ heyvandan əmələ gəlib. Epikur deyirdi: “Ölümdən sonra heç bir başqa dünya yoxdur.Ona görə ondan qorxmaq lazım deyil...Nə qədər biz varıq ölüm yoxdur, ölüm varsa, demək biz də yoxuq”. Epikur daha sonra deyirdi: “Allah şəri aradan qaldırmaq istəyir, lakin bacarmır. Demək o, gücsüzdür. Bacarsa da , amma bunu istəmir. Demək o, zalımdır. Bəlkə də istəyir. Elə isə şər hardan yaranır? Bacarmır və istəmir? Elə isə niyə onu Allah adlandıraq?” Lukian isə özündən əvvəlki filosoflardan fərqli olaraq qeyd edib ki, din təbiət hadisələri qarşısında qorxudan əmələ gəlməyib, onun dərin sosial kökləri var. Roma hökmdarları uzun illər xristian dininə qarşı qadağalar qoyub, onun ardıcılları təqib edilib. Məhz 311-ci ildə dövlət nəzarəti altında xristian dininə rəsmi icazə verilir. Müdrik Konfutsi demişkən : “Hökmdar küləyə, xalq ota bənzər. Külək hardan əssə ot başını o yana əyər”.
V. Lenin, V.Belinski, A.Gertsen, N.Çernışevski, A.Lunaçarski, M.Qorki, V.Mayakovski, D.Bednı, K.Siolkvski, K.Timiryazev, İ.Pavlov, B.Vernadski, A.Çexov, M.Şoloxov və başqaları öz yaradıcılığında və elmi işlərində ateist ruhda köklənmişdilər. Akademik, məşhur həkim İ.Pavlov dini psixoterapiyanın növlərindən biri hesab edirdi. N.Çernışevski “Antropoloji prinsip” əsərində qeyd edirdi ki, heç nə sübut edə bilməz ki, insanda qeyri-adi ilahi ruh var. O, Tanrı qarşısında insanın məsuliyyətini qəbul etmirdi. Bəlkə ona görə də çətin anlarında tərəddüdlərə qapılanda “Nə etməli?” sualı ortaya çıxırdı.
Xatırlamaq yerinə düşərdi ki, Nitsşenin ateist fəlsəfəsi bəşəriyyətə baha başa gəlmış, XX əsrin tarixində faciəvi rol oynamışdır.Onun fikirlərindən bəhrələnən Hitler nasizm ideologiyasını yaradır. Milyonlarla insanların qatilinə çevrilir. Ümumiyyətlə, müstəmləkəçi siyasətinin özündə qəddarlıq dayanır. X.Kolumbun 1492-ci ildə yeni qitəni-Amerikanı kəşf etməsi avropalıların hindulara qarşı genosidi ilə nəticələnir.
Ateistlər öz fəlsəfəsinə uyğun ideoloji cərəyanları, sosial hərəkatları genişləndirmək üçün yetərincə gücə malikdirlər. Bu, onun sosial, “mədəni” potensialını həyata keçirməyə köməklik göstərir. Sosioloqların araşdırmalarına görə, Hollandiyada 15 il ərzində kilsələrdə ibadət 60-90% azalıb, Fransada da təxmini eyni vəziyyətdir. Bir sözlə, Qərbi Avropada 30 il ərzində yeni bir kilsə, kostyol tikilməyib. Bəzi dini məbədlər kommersantlara satılır, ordan ticarət obyekti, idman zalı kimi istifadə edilir. Oktyabr inqilabından sonra sovet quruluşu dövründə də belə bir proses həyata keçirilmişdi. Kilsələr, məscidlər dağıdılır, keçmişin qalığı kimi tarixdən silinirdi.
Lakin bu yaxınlarda Berlində xristian, müsəlman və yəhudilər üçün ekumenizmi təbliğ edən məbədin tikintisi nəzərdə tutulub. Əgər xalqlar arasında sülh, həmrəylik belə məbədlərin tikintisindən asılı olsaydı, biz bu layihələrin səmərəliliyinə inanardıq. 8 iyun 2014-cü ildə Vatikanın bağında provoslav, katolik, yəhudi, islam dininin nümayəndələri Roma papası Fransiskin dəvəti ilə – yaxın Şərqdə sülhün bərqərar olması üçün birgə ibadətə dəvət edilmişdilər. Patriarx Varfolomey, İsrailin Prezidenti Şimon Peres, Fələstinin Milli Muxtariyyətinin rəhbəri Mahmud Abbas və başqaları burda iştirak etmişlər. Allah qarşısında dua edib, sonra silaha əl atmaq bir araya sığmır. Bir aydan sonra İsrail əsgərləri fələstinliləri qanına boyamağa başladılar. Yəqin düşünürlər ki, Allah çox uzaqdadır, bəlkə heç dualarımızı eşitməyib. Mahatma Qandinin sözləridir:“Duada qəlbsiz sözlərdənsə, sözsüz ürəyə malik olmaq daha yaxşıdır”.
Amerikanın “Əzəmətli Bryus” filmini xatırlayaq. Uğursuzluqlardan təngə gələn jurnalist Bryus bir dəfə çox qəribə binaya dəvət alır. O, tanımadığı yerə getmək istəməsə də məcbur gedir və məlum olur ki, Allah onunla görüşmək istəyir. Və bir neçə müddətə Allah Bryusa öz səlahiyyətlərini verir. Bir çox sərgüzəştlərdən sonra Bryus dərk edir ki, Allah olmaq elə də asan məsələ deyil. Çünki o, gecə-gündüz insanların taleyində iştirak edir. Yorğunluq, yuxusuzluq, laqeydlik Allaha yaddır. Hamının arzularından, dualarından xəbərdardır.
Bu həyatda Allah bizi öz qədim günahlarımızla birgə üz-üzə qoyub! Bəşəriyyət üçün isə bu, ən ağır sınaqdır. Vicdanımız günahlardan “xəstələnib”. Bu xəstəlik çoxmu davam edəcək? Bunu, ancaq Allah bilir! 1970-ci ildə Nyu-Yorkda yaranan “Sülh uğrunda din” ekumenik, patsifist təşkilatı müxtəlif din nümayəndələrini özündə birləşdirib. Bu çağırışları dəstəkləyən cəmiyyətlər hələ də qəti deyə bilməzlər ki, bəli, bizim qurum hansısa regionda müharibənin qarşısını ala bilib. Uzun illərdir ki, silahlar “sülh” deyən sözləri ölümcül yaralayıb, onların göyərçin kimi qanadlarını sındırır. Müharibələrdə partlayan bombaların zəhərli qazlarına qarşı göylərdəki mələklər də yəqin ki, səmavi əleyhqaz geyinir.
Siyasətçilər müharibələrdə öz çirkin məqsədinə çatandan sonra qanlı əlləri ilə ağ vərəqlərdə kövrək sülhü təsdiqləyən sənəd imzalayırlar.Torpaqlarda müharibə, kağızlarda sülh. Daha sonra müharibə qurbanlarına həsr edilən daş heykəllər, kompozisiyalar turistlərin ziyarət etdiyi məkana-muzeyə çevrilir. Nankin qətliamını əks edən açıq səma altında yaradılmış kompozisiyada o dövrdə insanların yaşadığı acı-ağrı heykəllərdə öz təcəssümünü tapıb. Bu faciənin tarixi ilə tanış olan hər bir ziyarətçinin qəlbində qanlı hadisələr dərin izini qoyur. Heykəlləri açıq səma altında görmək o faciəni yaxından görmək deməkdir. Tunc bədənli heykəllərin üzündə, dodaqlarında donmuş haray canlanıb yeri-göyü titrədə bilsəydi müharibələri də susdura bilərdi...
Son illər ərəb ölkələrində radikal qüvvələrin, düşmən əsgərlərinin hədəfində məscidlər, müqəddəs ocaqlardır, onların külü göyə sovrulur. Yunus peyğəmbərin də partladılan qəbri kimlərinsə yerini dar edib. Belə getsə, qədim muzeylər də məhv olmaq ərəfəsindədir. Milli-mədəni abidələr təcavüzkar qüvvələrin hədəfindədir. Bu, ateizmin təbliği deyilmi? Rerix Paktına əsasən müharibə zamanı mədəniyyət abidələrində, muzeylərdə xüsusi bayraqlar asılır ki, bu obyektər dağıdılmasın. Bunu rəmzi olaraq xalq arasında “mədəniyyətin qırmızı xaçı” adlandırırlar.
Bilmirəm, oxuduğum bu yeni xəbərə sevinim ya ağlayım, “İsveç müsəlmanlar assosiasiyası”nın rəhbəri Mahmud Əldəbə qəribə bir layihəni həyata keçirməyə hazırlaşır. Şaxta babanın vətəni olan Laplandiyada buzdan məscid inşa etmək istəyir. Bura turistlər cəlb edilməklə yanaşı onlar islam mədəniyyəti ilə tanış ola biləcəklər. Vay o günə ki, ərəblər qışda Laplandiyaya buz kimi soyuq məscidi ziyarətə getməyə məcbur olsunlar.
Ən təəssüf doğuran xəbər isə odur ki, Dünya Kilsələr Şurası bütün kilsələrlə birgə 2015-ci il aprelin 24-də qondarma erməni “soyqırım”ını tanımağa hazırlaşır. Bəs, 1918-ci ildə 31 mart tarixində ermənilər tərəfindən azərbaycanlıların soyqırımının hesabını kim verəcək? 1992-ci ildə törədilən Xocalı faciəsi, yarası hələ də sağalmayıb. Ürəyimizə düşmən ermənilərin vurduğu yaraların qanı hələ də axır.
31 mart qırğınında 25 min azərbaycanlı amansızlıqla qətlə yetirilib. Ermənilər 2 min nəfərin sığındığı xəstəxananı yandırıb. Zəngəzur qəzasında 115 azərbaycanlı kəndı yandırılmış, 10068 soydaşımız öldürülüb, şikəst edilib və s. vəhşilklər törədilib. Bu haqda nəinki bizim tarixçilərimiz, həm də xarici müəlliflər öz obyektiv münasibətini kitablarda geniş şəkildə əks etmişlər. İki əsrdir Azərbaycan əhalisinə qarşı təşkil olunan qətliamlar dünya ictimaiyyəti tərəfindən qəbul edilməlidir.
Dünya Kilsələri Şurası yaxşı olardı ki, təqvimdə yeni bir tədbirin həyata keçirilməsində iştirak etsin. Dünyada törədilən bütün soyqırımlarda həlak olanların ruhu üçün dualar oxunsun. Bəşəriyyəti barışığa çağıran bir aksiya təşkil etsin.
Ən böyük həqiqət isə odur ki, ilk dəfə İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı ermənilərin təcavüzkar siyasətini pisləmiş, Xocalı soyqırımını tanımışdır. Beynəlxalq səviyyədə qazanılan uğurlarımızda Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, millət vəkili Mehriban xanım Əliyevanın xidməti əvəzsizdir.
1946-cı ildən ömrünün sonuna kimi (1978) islam dininin ən parlaq tədqiqatçılarından biri olan Anri Korben “İslam fəlsəfəsinin tarixi” əsərində yazır: “Çox təəssüf ki, islam fəlsəfəsi uzun müddət dərsliklərə salınmamış, fəlsəfə tarixi üzrə elmi-tədqiqat işləri daha doğrusu, latın sxolastlarının nöqteyi-nəzərincə öyrənilmişdir”. Bu mövqe də dinlər arasında barışığa, yaxınlığa şərait yaratmağa mane olur. Fikirlərdə gedən “döyüşlər”, ayrı-seçkilik silahdan da güclüdür. Qeyd etmək yerinə düşərdi ki, ekumenizm dini-fəlsəfi liberal cərəyandır.
Müasir ekumenizm əslində qloballaşma prosesinin önündə gedir. Bu hərəkat 1910-cu ildə Edinburqda fəaliyyətə başlayıb. Dinlərin birləşdirilməsinə çalışan beynəlmiləl din həvəskarları tarixdə az olmayıb. Onlardan biri görkəmli filosof, rəssam, yazıçı kimi dünya mədəniyyətində bir çox əsərləri, fəlsəfi görüşləri ilə seçilən Nikolay Rerixdir . Onu elmlə dinin sintezi məsələləri çox düşündürüb. “Şərq və Qərb”, “İerarxiya”, “Aqni-yoq”, “Asiyanın qəlbi” və s. kitabların müəllifidir. Sovet hakimiyyəti dövründə o, dövlət rəhbərlərinə buddizm ilə kommunizmi birləşdirib vahid siyasi ideologiyanın yaradılmasını təklif etmişdi. Lakin bu təklif dövlət tərəfindən qəbul edilmir. Buddanın müqəddəsliyi qarşısında təzim etməyin sovet adamı üçün yolverilməz olduğu bildirilir. Nikolay Rerixin “Mahatma-Lenin” adlı yeni siyasi quruluş haqqındakı fikirləri öz inkişafını tapmır.
Ateizmdə müqəddəs sima olmur, o simanın “missiyasını” Stalin öz üzərinə götürmüşdü. Ateist cəmiyyətində müqəddəs məbəd Leninin mavzoleyi idi. Onu ziyarət etmək üçün səhər-axşam insanlar növbəyə dayanırdılar. Kilsənin zəngləri, məscidlərdən gələn “Azan” səsləri indi suveren dövlətlərdə ateizmin məhvi üzərində qələbə himnidir. İndi bu din ocaqlarına daha çox insan axışır...
Bir haşiyəyə çıxım. Bir gün qocaman müəllim auditoriyada öz tələbələrindən soruşur: “Deyə bilərsinizmi, niyə insanlar mübahisə edəndə çox vaxt səslərini ucaldırlar?” Tələbələr buna müxtəlif izahlar versələr də, düzgün cavab verə bilmirlər . Müəllim bu suala belə aydınlıq gətirir: “İnsanlar əsəbiləşib mübahisəyə qalxan zaman elə bil bir-birindən uzaqlaşırlar. Sanki aralarında böyük bir məsafə yaranır və elə zənn edirlər ki, səsləri uzaqdan eşidilmir və başlayırlar qışqırmağa”. Tələbələr soruşur: “Bəs, insan sevərkən hansı halları yaşayır?” Müəllim təbəssümlə deyir: “ Bunun cavabını siz bilərsiniz. Sevgi insanlar arasındakı məsafəni azaldır, qəlblər bir-birinə yaxınlaşır və öz məhəbbətini az qala pıçıltıyla paylaşırlar”.
Kaş məhəbbətin məsafə ölçüsü olan yaxın dostluq, keyfiyyət rəmzi olan sədaqət siyasi burulğanlara düşmədən insanlara dinindən asılı olmayaraq sülh gətirsin. Sülh sözü ölkələrdə çəmən kimi göyərsin. Bu çiçəkli çəmənə xüsusən uşaqların daha çox ehtiyacı var...
11.08.2014 
çap et