(Əvvəli ötən şənbə sayımızda)
Bu hadisələr cərəyan edən vaxt Oktavian Aleksandriyaya daxil olduqda istəyirdi ki, onun həmvətənlərinin hamısı ona necə ehtiram göstərildiyinin şahidi olsun. O, bir platformanın üstünə çıxıb oradan şəhərlilərə göstəriş verdi ki, qorxudan onun ayağına yıxılanlar qalxsınlar və onlara dedi ki, xalqı hər cür ittihamlardan azad edir və bunu birinci növbədə, bu şəhəri salan Aleksandrın xatirinə edir, sonra isə belə böyük və gözəl şəhərin özünün xatirinə görə, üçünçüsü isə onu çox məmnun edən dostu, filosof Areinsə görə edir. Beləliklə, filosof Areins Sezardan belə böyük ehtiram gördü. Onun işə qarışması ilə bir çox adamın həyatı xilas edildi. Lakin Areins özünü akademiyanın filosoflarından biri adlandırmaq istədikdə isə, Sezar ona münasibətdə hər cür ehtiram göstərilməsinə son qoydu. Lakin adamların filosofu ələ saldığını eşitdikdə, Oktavian Areinsdən üzr istədi.
Oktavian özü barədə Aleksandriyada yaxşı reputasiya qazanmaq üçün hər şeyi edirdi. Axı o, yaxşı bilirdi ki, üç yüz il bundan əvvəl Makedoniyalı Aleksandrı, bu şəhərin əsasını qoyan böyük sərkərdəni misirlilər böyük sevinclə, bir xilaskar kimi qarşılamışdılar. O vaxtlar misirlilər perslərin zülmündən iki əsr ərzində əziyyət çəkmişdilər. Dəbdəbələrə, eyş-işrətlərə meyl etməsinə görə Antoni də heç də Pers hökmdarlarından geri qalmırdı. Bircə Bibliyada təsvir olunan Artakserks kimi (əslində isə o, Kserks idi) o, təkcə Müqəddəs qədəhdə şərab içməyə başlamamışdı. Bu cəhətləri nəzərə alaraq Oktavian Sezar misirlilər arasında özünə nüfuz qazanmaq istəyirdi. Lakin o, öz şəxsi düşmənlərinə qarşı qəddarlıq göstərməkdən də qalmırdı. Antoninin Fulviyadan olan oğlu Antill müəlliminin xəyanəti nəticəsində ələ keçdikdən sonra Oktavian onu öldürtdü. Əsgərlər onun boynunu vuranda həmin xəyanətkar müəllim oğlanın boynunda gəzdirdiyi qiymətli daş-qaşı oğurlayıb, cibinə qoymuşdu, sonralar isə bunu dandığına görə məhkum edildi və çarmıxa çəkildi. Kleopatranın uşaqları nökərləri ilə birlikdə mühafizə edildi və onlara ehtiram göstərildi. Diktator Yuli Sezarın oğlu olan Sezarion anası tərəfindən böyük məbləğdə pulla Həbəşistana göndərilmişdi ki, oradan Hindistana keçsin. Lakin onun da Rodon adlı müəllimi Antoninin oğlunun müəllimi kimi xəyanət yoluna düşdü və oğlanı inandırdı ki, Oktavian Sezar onu çar etməyi planlaşdırdığına görə geri dönmək lazımdır. Oktavian oğlan ələ keçdikdə ona nə edilsə, daha yaxşı olacağı barədə məsləşətləşdikdə filosof Areins dedi ki, əlbəttə, çox Sezarın olması yaxşı deyil". Beləliklə, sonralar Kleopatra öldükdən sonra Sezarion öldürüldü. Oktavianın Antoni üzərindəki qələbəsindən sonra konsul seçildikdə, Senat mərhum sərkərdəyə verilən bütün ehtiram rəmzlərini ləğv etdi, Antoninin heykəlini məhv etdi və belə qərar çıxardı ki, bundan sonra Antoni nəslindən olan heç kəs Mark adlandırılmasın.
Çarların və böyük sərkərdələrin çoxu Oktaviandan xahiş etdilər ki, Antoninin cəsədini versin ki, onu dəfn etsinlər, ona matəm mərasimi keçirsinlər. Lakin Oktavian onun cəsədini Kleopatradan uzaqlaşdırmadı, bu qadın onu çarlara məxsus olan hörmət və şərəflə dəfn etdi. Antoni ölməmişdən əvvəl də məşuqəsinə özü istədiyi kimi ona matəm saxlamağı tapşırmışdı. Bu böyük dərdin, qəmin içərisində qadın özünü daha da alovlandırırdı, sinəsinə döyməkdən onu yara etmişdi. Bu vaxt o, ağır isitmə xəstəliyinə tutuldu. Qəribə görünsə də, buna sevinirdi, çünki ümid edirdi ki, bu bəhanə ilə yeməkdən imtina etsin və heç bir müdaxilə olmadan sakitcə ölsün. Çariça öz şəxsi həkiminə həqiqəti söyləmişdi və ondan məsləhət verməyi və özünü öldürməkdə kömək etməyi xahiş etmişdi. Lakin Oktavian onun niyyətindən şübəhlənərək, onun uşaqları ilə qəzəblə danışırdı, bu isə qadını bir ana kimi göz yaşı axıtmağa məcbur edirdi. Bir neçə gündən sonra, Oktavian özü onun yanına gəldi ki, onu narahatçılıqdan xilas etsin. Kleopatra yatağında samandan olan döşəyinin üstündə paltarsız uzanmışdı və romalı hökmdar otağa girən kimi yatağından sıçrayıb qalxdı, onun əynində bir nazik don var idi, ayaq üstə duranda onun dağılmış saçları və sifəti coşqun və eybəcər görünürdü, səsi donquldanmağa bənzəyirdi, gözləri isə elə bil ki, batmışdı. Ona vurulan ağır dərdin zərbəsi açıqca görünürdü və elə təsəvvür yaranırdı ki, bu zərbə onun ruhunu da, bədənini də məhv edir. Bütün bunlarla yanaşı, gözəlliyi onu bütünlüklə tərk edə bilməmişdi. Sonralar Şekspirin dediyi kimi, "Age cannot wither her" - "illər də onu soldura bilməmişdi". Oktavian bu qadının istirahət etməsindən ötəri şərait yaratmaq üçün özü də oturdu. Belə bir imkan düşdüyünü görüb, Kleopatra öz hərəkətlərini əsaslandırmaq üçün bəzi şeylər dedi və belə dəlillər gətirdi ki, o, bunları zərurət ucbatından, Antoninin qorxusundan etmişdi, elə bil ki, ondan qorxduğundan da guya onu belə sevirmiş. Sonra Sezar öz nöqteyi-nəzərini açıqladıqda Kleopatra özü-özünü təkzib etməyə başladı və nəhayət, yalvarmaq və alçalmaq yolunu tutdu. Belə göründü ki, o öz ömrünü uzatmaqdan başqa heç nə barədə düşünmür. Axı adamlar silah işlənməyəndə özlərini cəsarətli aparır, real qüvvə və təhlükə gördükdə isə daha təhlükəsiz olan gücə boyun əymək yolunu tuturlar. Axırda o öz xəzinəsindəki sərvətin siyahısını Oktaviana verdi, bu vaxt onun yanında duran nökəri bildirdi ki, bəzi şeylər siyahıya düşməmişdir. Bu vaxt Kleopatra ona hücum etdi və saçlarından tutub üzünə bir neçə şillə vurdu. Oktavian gülüb, qadını tutub saxladı. Kleopatra dedi: "Sezar, mənə ehtiram əlaməti olaraq belə şəraitdə mənim yanıma gəldiyin vaxt bu, o qədər də ağır deyil ki, sadə qadın lifi barədə yalan deyən nökərlərimdən biri məni ittiham edir. Bu, mənə şərəf gətirmir, əksinə, mənim bədbəxtliyimi bildirir. O şeyləri isə kiçik bir hədiyyə kimi sənin Oktaviyana (Sezarın bacısına) və sənin Liviyana (arvadına) hədiyyə kimi verə bilərəm. Onların zaminliyi ilə mən müəyyən dərəcədə Sizin mərhəmətinizə nail olacağıma ümid edə bilərəmmi?" Sezar çariçanın belə danışmasından razı qaldı və artıq əmin oldu ki, bu qadın sağalmaq arzusundadır və bildirdi ki, çariça özü istədiyi kimi həmin şeylərdən istifadə edə bilər, onun özünə isə düşündüyündən artıq ehtiram göstəriləcək. Bundan sonra çariçanı hiylə ilə aldatdığına əmin olduqdan sonra Oktavian bu qadını tərk etdi, sonrakı hadisələr isə göstərdi ki, o özü özünü aldatmışdır.
Əlbəttə, Oktavianın ətrafındakı adamlardan heç də hamısı Kleopatraya düşmən gözü ilə baxmırdı. Onun ən ləyaqətli gənc adamlarından biri olan Korneli Dolabella Kleopatraya münasibətində heç də laqeyd deyildi, ona incə hisslər bəsləyirdi. O, çariçanın özünün xahişinə müvafiq olaraq ona xəbər göndərdi ki, Sezar Suriyadan keçməklə vətənə qayıtmaq istəyir, çariça və onun uşaqları isə üç gün ərzində yola salınacaqlar. Kleopatra bunu bildikdə, Oktaviandan soruşdu ki, Antonini tərk etdiyinə görə qurban verməsinə icazə verirmi? Bu razılığı aldıqda çariça göstəriş verdi ki, onu məşuqu dəfn olunan yerə aparsınlar, orada başqa qadınların müşayiəti ilə o, göz yaşları ilə onun qəbrini qucaqladı və belə bir tərzdə dedi: "Ey əziz Antoni, bu əllərimlə səni dəfn etdiyim vaxtdan çox keçmişdir. Onda bu əllər azad idi, indi isə mən əsirəm və nəzarət altında sənə bu axırıncı borcumu verirəm, çünki qorxuram ki, mənim dərd və kəsərim mənim qul bədənimə ziyan vuracaq və onların sənin üzərində çalınan zəfər mərasiminə çıxmaq üçün onu daha yararsız edəcək. Bundan sonra məndən heç bir qurban və şərab nəziri verməyi gözləmə. Bu, Kleopatranın sənin xatirənə verə biləcəyi axırıncı ehtiramdır, çünki səndən çox-çox uzaqlara getməyə tələsir. Biz sağ olanda bizi heç nə ayıra bilmədi, ancaq ölüm göründüyü kimi bizi ayırmaqla hədələyir. Sən Romada doğulsan da, qəbrini Misirdə tapdın. Mən isə misirli olduğum halda, heç kəsdən deyil, sənin vətənində mərhəmət axtarmalıyam. Əgər allahlar aşağıda, sənin olduğun yerdə olsaydı, ya da sən bir şey edə bilsəydin (o vaxtdan ki, yuxarıdakılar bizə xəyanət etdilər), sənin sağ qalan arvadın səni tərk etmək sınağına düçar olmayacaqdı. Qoyma sənin biabırçılığın hesabına məni triumf (zəfər) mərasimindən keçirsinlər, məni burada öz yanında gözlə və dəfn et. O vaxtdan mənim bütün bədbəxtliklərimin içərisində heç nə bu qısa müddətdəki kimi səndən ayrı yaşadığıma görə məni məyus etməmişdir".
Bu şikayətləri etdikdən sonra qəbri gül-ciçəklə bəzəyib və öpüşlərə qərq etdikdən sonra ona yuyunmaq üçün hamamı hazırlamağı göstəriş verdi, uzanıb dəbdəbəli nahar etdi. Sonra bir kəndli ona kiçik bir zənbil gətirdi, mühafizəçilər zənbildə nə olduğunu soruşduqda, kəndli yarpaqların altında zənbil dolu ənciri göstərdi. Bu iri və yetişmiş əncirlərə baxıb, o güldü və mühafizəçilərə onlardan bir neçəsini götürməyi təklif etdi, ancaq onlar imtina etdilər və heç nədən şübhələnmədən meyvəni içəri aparmağı əmr etdilər.
Ziyafətdən sonra Kleopatra özünün yazdığı və möhürlədiyi məktubu Oktaviana göndərdi. İki qadından başqa, hamını sərdabədən çıxarıb qapını bağladı. Oktavian onun məktubunu açdıqda patetik dualar və yalvarışlar oxudu və məlum oldu ki, o, Antoni ilə bir qəbirdə dəfn edilməlidir və bu sözlərdən Oktavian onun nə etdiyini başa düşdü. Əvvəlcə o özü tələsik qadının yanına getmək istədi, lakin fikrini dəyişib, başqa adamları çariçanı yoxlamağa göndərdi. Artıq hər şey çox tez həyata keçirilmişdi. Qasidlər cəld gəlib, bura çıxsalar da, anladılar ki, mühafizəçilərin heç nədən xəbəri yoxdur. Qapı açıldıqda onlar bu qadının ölmüş olduğunu, qızıldan olan çar bəzəkləri ilə bəzənmiş yataqda uzandığını gördülər. Qulluqçu qadınlarından olan Ayras onun ayağının altında ölmüşdü. Çarmion isə artıq yıxılmaq üzrə olsa da, çariçanın başını yuxarı qaldırıb, onun tacını düzəldirdi. Bu vaxt gələnlərdən biri acıqlı şəkildə dedikdə ki, Çarmion, sizin xanımınız bunu necə yaxşı etmişdir? - Həmin qadın belə cavab vermişdi: "Müstəsna dərəcədə yaxşı və çoxlu çarların bir nəslinə çevrildiyi kimi". Bu sözləri dedikdən sonra o özü də ölü kimi çarpayıya tərəf yıxıldı.
Kleopatra öz ölümünü əvvəlcədən yaxşı və tam düşünülmüş qaydada hazırlamışdı. Burada azacıq səhv onun şərəfinə xələl gətirə və onu alçalda bilərdi. O, çariça ləyaqəti ilə də həyatdan getməli idi. Çoxlu təcrübələrdən sonra o, ilan vurması ilə özünü öldürməyi qərara almışdı. Bu ilanı isə ona həmin kəndli zənbildə əncirlərin arasında, yarpağın altında gətirmişdi. Kleopatra bir neçə ənciri götürüb ilanı gördükdə "belə, indi o, buradadır" demişdi və onu çılpaq əlinə götürmüşdü ki, onu çalsın. Onun əlindəki iki kiçik işarə ilə Oktavian inandı ki, Kleopatra məhz ilan çalmasından ölmüşdür. Elə bil ki, bu ilan onun triumf mərasiminin ən yaraşıqlı, əhəmiyyətli və qiymətli iştirakçısını onun əlindən qoparıb almışdı. Oktavian bundan çox mütəəssir olsa da, bu qadının ruhunun böyüklüyünə heyran olmaya bilmirdi və göstəriş verdi ki, bu cəsəd Antoninin yanında çara məxsus olan ehtiram və şərəflə dəfn edilsin. Onun qulluqçu qadınlarının da hörmətlə dəfn edilməsi barədə göstəriş verdi. Kleopatra 39 il yaşadı, bundan iyirmi iki il o, bir çariça kimi hökmdarlıq etmişdi, son on iki il isə Antoninin imperiyasında onun silahdaşı, kompanyonu olmuşdu. M.ə. 30-cu ildə Antoni və Kleopatra birdəfəlik həyatla vidalaşdılar.
(Ardı var)
çap et