oraras@aol.com
Səhər erkəndən yola çıxmalıydıq. Güya axşamdan hazırlanıram. Əslində hazırlanmaq sözü də bir bəhanə. Evdə o otaqdan bu otağa dolanıb dururam. Axşamdan dilimə yamanmış yanıq bir türkü heç cür yaxamı buraxmır. Bilirəm ki, bu melodiya , bu sözlər məni yatmağa qoymayacaq! Allahım nədir bu türkülərin əlindən çəkdiyim? Daha bir yuxusuz gecəyə mərhaba!
“Sən bir çiçək olsan, mən bir yaz olsam!“
Ustad Aşıq Veysəlin sanki ərşdən gələn yanıq, müdrik və insanı uçurumlardan qurtaran səsi ruhumun qapısında durmuş məni imtahan edir. Eşqdən məni dara çəkən Ustad, az qala qəlbimi yerindən çıxarıb başıma vuracaq! Gərildikcə gərilirəm. Nəcip Fazilin bir dördlüyü gəlir dilimə:
Ateşten zehrini tattım bu oxun
Bir anda kül etti can elmasımı
Sanki burnum değdi burnuna yoxun
Kustum öz ağzımdan kafatasımı!
Yoo! Bu bir az çox oldu mənə! Fəlsəfənin odlu suallarına təhəmmülüm yox.Yenə varsa yoxsa Veysəl...Anadolunun Dədə Ələsgəri!
Hər sabah hər sabah suya gedərkən
Yar yolunda torpaq olsam, toz olsam.
Baxıb dörd köşəyə seyran edərkən
Qara qaş altında ala göz olsam!
Ruhumu alt-üst edən melodiyayla yatağa girirəm. Sağa dönürəm Veysəlin səsi...Sola dönürəm xalqımın yovşanlı çöllərdəki iki min illik tək yoldaşı sazın mələrtisi...Elə sərxoşam ki, bir yata bilsəm! Gözlərimi sıxıb yumuram. Saz məni tellərinə sarmış alıb götürür. Aha, burası İğdır, burası doğulduğum, amma çiçəklərini, güllərini, otlarını, ağaclarını ölümünə qoxlayammadığım, doyammadığım, qurban olduğum yerlər, Quzugüdən...Yenə tozlu yollar və upuzun, bəyaz qovaq ağacları... Məni sərxoş edən bəlkə də bu bəyazlıq... Bəyazlıq ərşə uzanıb gedir....Bir an Rəşad bəyin gülümsər siması qarşımda durur.
–Sənə görə beş dəqiqə gecikdik!
–Mənə görəmi?
Hələ yuxudayammı? Bəs o bəyazlıqlar, o səs, o saz? Yoxlar...Bir tək dilimdə hələ də o misra:
“Sən bir çiçək olsan, mən bir yaz olsam!”
“Bir çiçəklə yaz gəlməz,”- demiş atalarımız, amma olsun, Ustad, olsun! Eşq üçün nə yazlar oldu və nə yazlar payızlara döndü!
Yola çıxırıq. Evlər, küçələr, insanlar, şəhər arxada qalır. Dümdüz yollardan təpələrə dırmanırıq. Buralar haradır? “Bibiheybət”- deyir birisi... Qurban Səid düşür yadıma... Onun Əlixanı gəzdirdiyi yerlər... Bir müddət yoxuşdan sonra yenə düzənlik başlayır! Geniş yoldakı tabel Qazax və Gəncəni göstərir. Ah, Gəncə, ah! 22 yaşım və 22 il öncəki ilk yolçuluğum gəlir ağlıma... Mən xəyallarım və melodiyalarımla boğuşarkən bir səs məni özümə gətirir.
–Sən heç Qobustanda olmadın, deyilmi?
–Olmadım, deyirəm.
–Dönüncə gedərik.
Sanki yuxudan yeni oyanmışcasına dönüb mənimlə danışana baxıram. Mənim baxışımı görən sürücü yan gözlə mənə baxıb şirin-şirin gülümsəyir. Bir an utanıram. Əcəba hələ yuxuda olduğumu hiss etdimi? Günahkar kimi bir şeylər anlatmağa başlayıram. Anlatdığım əhvalatmı, nağılmı, bilmirəm... Elə-belə söylənmiş sözlər....
Bu səs Veysəlin səsinə qarışıb gedir. Maşın bir az daha sürətini artırır. Bu səsi duyalı çox olmadı. Bir kitab təqdimatında duydum ilk kəs bu səsi... Sanki Veysəli xatırladırdı bu səs... İçdən gələn və şeir qoxan bir səs....O kitab təqdimatında yan – yana oturmuşduq. Simsiyah bir kostyum geymiş və içimizdə tək qalstuk taxan oydu. Bu “rəsmilik” diqqətimi çəkmişdi. Orada iştirak edən hər kəs bir – biri haqqında upuzun təriflər yağdırırdı, amma bu adam susurdu. Çox keçmədən də qalxdı və bizimlə vidalaşdı. Mənə əlini uzadarkən: “Yenə görüşərik”- dedi.”Oldu, görüşərik”.- dedim. Bu sözləri çox duymuşdum. “Yenə görüşərik” deyənlərlə nədənsə bir daha bir neçə il sonra təsadüfən görüşə bilirdim. Amma bu “rəsmi” geyimli adam gerçəkdən çox keçmədən məni axtarıb tapdı və yenidən görüşdük. Görüşdük, amma çox danışmadıq. Bakının məşhur tıxacında qalmış və görüş yerinə 2 saat gec, yorğun-arğın gəlib çıxmışdı.Yarım saata qədər oturduq, iki kitabını verdi və ayrıldıq. Evə gəldim. Onun yorğunluğu sanki mənə siraət etmişdi. Televizorun qarşısına uzandım. Anlamsız bir televiziya serialındakı süni dialoqlar məni özümdən çıxardı. Əlimi masanın üzərinə atdım. Kitablardan birini alıb qarışdırdım. Mənə verilən kitabları oxumasam, yazarına, yazarın əməyinə, ədəbiyyata, sənətə xəyanət etmiş sayıram özümü.Bu səbəblə verilən kitablar məni sarmasa belə yazarına olan sayğımdan dolayı mütləq başına, ortasına, sonuna baxaram. Əlimə keçən ilk kitab şeir kitabıydı! Azərbaycan maşallah başdan-başa şairlə doluydu. Bu ölkədə şeir yazmayan bir insan varmı görəsən? Suyundan, çörəyindənmi, yoxsa dərdindən, kədərindənmi nədir, hər kəs şeir yazır? Doğrusu kitaba bir az da o duyğularla baxdım. İlk şeirin bir bəndini oxudum. Sonra kitabın səhifələrini çevirdim. Ortadan bir bənd daha...
Ovulub tökülür qala divarı
Deyəsən, onunla heç kim danışmır.
Yanında bir ağac- yarpağı sarı
Deyəsən onunla heç kim danışmır
Ağacın altında düşgün bir qarı
Deyəsən onunla heç kim danışmır...
Hmmm...Bu şair rəssammı əcəba? Bu nə gözəl təsvir! Altı misrada bu qədər rəng, bu qədər yalnızlıq, bu qədər tərkedilmişlik, bu mövsüm və bu qədər keçmiş illər necə bu qədər yan – yana gələ bilmiş?
Kitabın üz qabığının içinə baxıram...30 kitabın müəllifi...Amma rəssam deyil. Kəlmələri fırça kimi gəzdirmiş rəsmin üzərinə... Necə demiş millətimizin düşməni qoca Firdovsi?
“Fələk ehsan dedi, mələk afərin!”
Ö biri şeirlərə baxıram. Olar də, ilham pərisini bir dəfə öpən o qədər şair var ki!
Qoxusu birdir gülünün
At ilinin, it ilinin
Qoy qəmimiz Füzulinin
İncə qəzəlindən gəlsin!
Gəlsin, baxaq! Eşq yolunda
qəmlər necə də xoşdur!
Ey Füzuli, qam-ı hicr ilə
pərişandır hal
Kimsə agah deyil, hal-i pərişanımdan!
Ustad, tapdıq agah olanı...Rahat yat!
Şeirlər axıb gedir dilimdən...”Yaşa” kitabını bir sağa çevirirəm, bir sola...Eynən yuxusuz gecələrimdə başımı yastıqda döndərdiyim kimi... Bir “agah” tapmışam, buraxarammı? Amma bu qədər şeir yenə yuxusuz qoyacaq məni...Həyat yoldaşım pərişan könlümdən xəbərdar və qarşıma keçib başını sallayır:
“Yenə yuxusuz qalacaqsan”- deyir.
Nə etməli? Şeirmi, yuxusuzluqmu?
Arada bir qadın sözü dinləməli, deyilmi?
–Oldu, oxumayacağam, deyirəm.
Televiziya kanallarını yuxarıdan aşağıya, aşağıdan yuxarıya bir – bir qarışdırıram. O biri kitab masanın üzərində durur. Bir gözüm kitabda. Şeiri gözəl, nəsri necədir görəsən? Bu maraq duyğusu ki var, adamı öldürər! Pultu kreslonun üzərinə atıb kitabı açıram.Təsəllim də bu olur: “Bir bölüm oxuyar, sonra yatağa gedərəm”. Öncə “Komandirin meymunu”nu oxuyuram, sonra “Ölümlə zarafat”ı...”Namiq Abdullayev”ə gəlincə durub bir az nəfəs alıram. Saat gecənin yarısı... Otaqda “Namiq Abdullayev”in ruhu dolaşır sanki...Aman Allahım! Bir insan bu qədərmi içdən və canlı təsvir olunar? Bu nə bəla şair böylə! Hələ “Usta Yusifin kamançası”.... Komediyamı, drammı? İkisi də... Bu xalqın zəifliyi, yoxsulluğu, sarkazmı, ölümə meydan oxuması, cəsarəti və bütün sevimliliyi bu kiçik hekayəyə sığmış. Var ol, şair!
Yol uzandıqca və gözlərim dağların ətəklərinə qədər uzanıb gedən çöllərə daldıqca hekayələri yenidən oxumuş kimi oluram. Bu torpaqların tozu və duzu bu hekayələri yazdırmış. Dalğınlığımı Rəşad bəyin səsi dağıdır.
–Şəhərə varmadan bir çay içsək!
Şair sükanı ən yaxın istirahət yerinə doğru döndərir. Maşın durunca təmiz hava almaq üçün tələsirəm. Sanki ətrafı sarmış qamışlardan qopub gələn təmizlik və tazəlik ruhumu yenidən ayağa qaldıracaq. Ətrafa baxıb dərin – dərin nəfəs alıram. Bizim arxamızdan gələn o biri maşınlar da dayanır. Gənc hekayəçi Pərvin, şair Rasim Qaraca və Səlim Babullaoğlu da maşınlardan enirlər. Pərvinlə bu ikinci görüşüm. Rəşad Məcid onun üçün “gənclərin içində ən istedadlılardan biridir” deyir. Qalın qara çərçivəli eynəyi ilə yetkinliklə gənclik arasında bir görüntü verən Pərvin kiçik hekayə kitabı “Qar yağacağ”ı imzalayıb mənə verir. Rasim Qaraca ilə də bu ikinci görüşümüz. Çənəsindəki saqqalı və çoxalan bəyaz saçlarıyla insana daha çox güvən verir. “Alatoran”ın yeni sayını uzadır. Bu sayı sadəcə müasir alman ədəbiyyatına ayrılmış. Tərcümələrdən başqa orijinal mətnlər də verilmiş. Qısaca bir göz gəzdirirəm, tərcümələr mükəmməl! Və onun bir neçə misrası dilimə gəlir, amma o, duymur.
Sevgi dolu bu ürəyə
Yerin altı dar olacaq !
Mərmər üstə qara şeir
Buz tutacaq, qar olacaq!
Səlimi uzun zamandır tanıyıram.Türkiyədə də sənətçi çevrələrində tanınır. Çalışqan və əzimli. Amma nədənsə onun son dönəm çalışmalarından elə də xəbərim yoxdur.Yanında kitab da gətirməyib.
Çay içmək üçün içəri girincə iki nəfərlə daha tanış oluram. Biri Varis adında gənc bir yazar. Bir neçə roman yazmış. Son romanı “77- ci gün”. İkinci şəxs isə simadan hər kəsin o andaca “tanıyıram” deyə biləcəyi biri. Simpatik, gülümsər üzlü, zarafatcıl və olduqca söhbətcil... Masamızda mikrafon yox, amma sanki əlində mikrafon varmış kimi məclisin liderliyini ələ alır. İlk kəs tanıdığı mənim kimi birinin belə qanına girib güldürə bilir.
Rəşad bəy: “Onu tanıyırsanmı?” – deyə soruşur.Tanımıram, amma sanki minillik tanış birisi kimi. Sanki insanlarla dost olmaq üçün yaradılmış. Anadangəlmə istedad beləsinə deyərlər.
“O, əməkdar artist, bədii qiraət ustası Ağalar Bayramovdur,” deyir Rəşad bəy.
Çaylarımızı içib yola çıxırıq. Çox keçmədən ana yoldan ayrılıb Hacıqabula giririk. İlk kəs gəldiyim bir yer. Hər yerə diqqətlə baxıram. Küçələrdəki insanlar sanki bizim kənddə yaşayanların əkiz qardaşları kimidirlər. İcra Hakimiyyəti binasının önündə icra başçısı Əhməd Muxtarov bizləri qarşılayır. Bütün gözlər şairdə... Bizlər dodaqlarımızdakı təbəssümlə olub bitənləri izləyirik. Şair bu torpaqların övladı. Buraya toplanan insanların qanından, canından biri.. Haqlı bir qürur var üzlərində...Mədəniyyət Sarayını ağzına qədər dolduran Şairin yerliləri bizləri sanki qucaqlayırlar. Gülüşləri və əl sıxmalarıyla bütün səmimiyyətlərini ürəyimizə doldururlar. Çox keçmədən Şairin təqdimi başlayır. Rəşad bəy mərasimə qısa bir girişlə başlayıb, sözü Ağalar Bayramova verir. İnsan şeiri necə bu qədər içdən oxuya bilər, Allahım? Əlləri, ayaqları, başı, dili, dodaqları şeirlə bütünləşib sanki şeirin ritmiylə hərəkət edirlər. Arada əhvalatlar söyləyərək izləyiciləri qəhqəhələrə boğarkən: “Aranına, dağına, gözəl Qarabağına, ad qoyub can deyiblər, Azərbaycan deyiblər,” dediyində də gözlərimizi yaşardır.
Ardından şair çıxır səhnəyə...Kəlmələri eynən içindən çıxdığı insanların ürəkləri kimi sımsıcaq və məna dolu. Təmkinli duruşu və sakit halı insana cəsarət aşılayır. Kimsəni göylərə qaldırmadan mütəvazi sözləriylə əməyi keçən hər kəsi salamlayır və bir az utancaq, bir az da duyğulu rəftarıyla şeirlərindən parçalar oxuyur:
Söyləyim mənmi daha neyləyəcək istiqlal
Əjdər Oldum, bizi biz eyləyəcək istiqlal !
Əjdər Ol olan şairə və Pərvinə Rəşad bəy Avrasiya Yazarlar Birliyi tərəfindən verilən mükafatları təqdim edir. Sonra Şairin əsərindən hazırlanmış ssenari əsasında rejissor Bəhram Osmanlının çəkdiyi, bizləri həm qəhqəhəyə boğan, həm də ürəyimizdə bir sızıltı buraxan “Usta Yusifin kamançası“ filmini izləyirik.
Rasim Qaraca, Səlim Babullaoğlu və Ağalar bəy bizlərdən ayrılırlar.
Yenidən yol və yenidən mənim bitməz – tükənməz xəyallarım... Ürəyimi işğal etmiş tozlu və uzun, bəyaz qovaqlarla dolu kəndim... Amma artıq boş və yalnız deyiləm o xəyal dolu yollarda. Hacıqabulun doğub böyütdüyü bir şair var yanımda və o şair kəndimizlə dolu duyğularımı bölüşür.
Qobustana varırıq. Qoca dağlar, dilə gəlmiş qayalar, minlərcə il öncəsini gözlərimizin önünə gətirən cizgilər... Hey mənim tarix fışqıran, insan qoxan məmləkətim, Azərbaycanım, hey!
Şair mənə hədiyyə olaraq muzeydən bir daş alıb verir. Daşın üzərində əl – ələ tutmuş atalarımızın rəsmi var. Bəlkə mənim dinlədiyim sazı onlar da dinləyib “hey hey“ deyə hayqıraraq oynayırlar. Ustad Veysəl gəlib qayalardan birinin başında oturur. Əlində minillik sazı...Melodiya hamımızın ürəyini bir dağa çevirmiş.
“Sən bir çiçək olsan, mən bir yaz olsam!”
Rəşad bəyin, Pərvinin, Bəhram Osmanlının üzlərinə baxıram... Həyat nə qəribə, həyat nə sirli , həyat nə gözəl və şirin!.. Hər birimiz bir yerdən qopub gəlmişik və duyğularımızla bir dağ başında eyni türkünü oxuyuruq. Şair uzaqda dayanıb gülümsəyir. Hansı duyğunu, hansı fikri, hansı melodiyanı görəsən bişirib şeirə çevirir? Yunus boş yerə “Yunus miskin çiy idik, bişdik əlhəmdulillah,“ deməmiş. Şair Əjdər olmuş, “Ol“ olmuş, bişmiş, Yunusun yolunun yolçusu olmuş. Yaxşı ki belə olmuş.
Yolçu yolunda gərək!
Sabah gəlim?
–Yox! Hələ bu gündü.
–Bu gün gəlim?
–Yox!
–Bəs nə vaxt?
–İndi !
Gəlirik, Əjdər Ol, gəlirik! Şeirlə, sazla, sözlə, günəşlə, dağla, düzlə...Gəlirik sənlə, insanla və Azərbaycanla... Bu təmiz və bişmiş duyğuların heç dəyişməsin, şairim!
çap et