“Banklar haqqında” qanun layihəsində nəzərdə tutulan dəyişikliklər deputatlar arasında ciddi müzakirələrə səbəb olub.
Deputatlar qanun layihəsində nəzərdə tutulan dəyişiklikləri müsbət addım kimi dəyərləndirsələr də, amma bank sektorunda ciddi problemlərin qaldığını düşünür və bu baxımdan, təklif olunan dəyişikliklərin nə dərəcədə effektiv olacağına şübhə ilə yanaşırlar.
YAP-çı millət vəkili Şəmsəddin Hacıyev “Banklar haqqında” qanun layihəsinə təklif edilən dəyişikliyi bank sektoruna inzibati nəzarətin sərtləşdirilməsi kimi dəyərləndirib.O, hesab edir ki, bank sektoruna inzibati nəzarəti gücləndirməkdənsə, onlara sərbəstlik verilməsi və ölkə iqtisadiyyatında aktiv iştirakını təmin edən iqtisadi mexanizmlər tapılmalıdır. Ş. Hacıyev daha çox iqtisadiyyatın liberallaşdırılmasını təklif edir. Millət vəkilləri Vahid Əhmədov və İlham Əliyev də adıçəkilən qanuna nəzərdə tutulan dəyişikliklərin yetərincə effektiv olmayacağını dilə gətirərək, bu sektorda daha ciddi islahatların həyata keçirilməsinin vacibliyini dilə gətiriblər.
Millət vəkillərinin səsləndirdiyi bu fikirlərlə bağlı olaraq Milli Məclisin (MM) İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin sədri Ziyad Səmədzadəyə müraciət etdik. Z.Səmədzadə qəzetimizə açıqlamasında bildirib ki, açıq iqtisadiyyatın həddi olmalıdır: “Çünki bir çox hallarda “görünməz əllər” açıq iqtisadiyyat şəraitində iqtisadi proseslərə müdaxilə edir. Bu da qloballaşan dünya iqtisadi şəraitində tam effekt vermir. Bu gün dünyanın ən inkişaf edən ölkələri olan “Böyük 20-lər və “7-lər” adlanan ölkələrin başçıları bir araya gəlib özlərini qlobal risqlərdən qorunmağın yollarını arayırlar, bundan çıxış yollarını müzakirə edərək mexanizmlər axtarırlar. Hətta, Donald Tramp ABŞ-da prezident seçildikdən sonra ölkə iqtisadiyyatının liberallaşmasından daha çox proteksionist, yəni, dövlətin iqtisadiyyata inzibati nəzarətinin gücləndirilməsini ön plana çəkib. O baxımdan deyirəm ki, açıq iqtisadiyyatın bir həddi olmalıdır. Dövlətin də iqtisadiyyata inzibati nəzarətinin müəyyən həddi olmalı və bu müasir tələbələrə uyğun səviyyədə həyata keçirilməlidir”. Z.Səmədzadənin sözlərinə görə, Azərbaycanın iqtisadi inkşaf modelinin uğurlarından biri ondan ibarətdir ki, hələ zamanında Heydər Əliyev beynəlxalq quurmların və dövlətlərinin təzyiqlərinə baxmayaraq, neft sektorunu, xüsusən də, ARDNŞ-i özəlləşdirmədi: “O zaman nə qədər belə təkidlər olsa da, buna gedilmədi. Baxmayaraq ki, o zaman Azərbaycanın pulu yox idi, borc vermirdilər. İnvestorlar sərmayə qoymağa ehtiyat edirdilər və ya qoymurdular. Tələb edirdilər ki, ARDNŞ-i özəlləşdirin ki, biz də Azərbaycana investisiya qoyaq. Bütün bunlara baxmayaraq, buna gedilmədi və zaman göstərdi ki, düz də edilib. Əgər o zaman Azərbaycanın neft sektoru özəlləşdirilsəydi, başımıza hansı bəlalar və oyunlar gələcəkdi, bilmək olmazdı. Odur ki, bir daha deyirəm, liberal iqtisadiyyatın da bir həddi olmalıdır”.
“Birindən soruşurlar ki, niyə varlı ölkə varlı olaraq qalıb, kasıb ölkələr isə kasıb, o, isə cavabında deyib ki, kasıb ölkələr varlı ölkələrin tövsiyələrini nəzərə almayaraq, iqtisadiyyatlarını öz milli maraqlarına uyğun şəkildə qurmayıblar. O ölkə ki, inkişaf edir, həmin ölkə beynəlxalq qurumların və inkişaf etmiş ölkələrin tövsiyələrini nəzərə alaraq, öz iqtisadiyyatlarını öz milli maraqlarına uyğun şəkildə qururlar. Hesab edirəm ki, bu prinsip Azərbaycan dövlətinin əsas prinsiplərindən biridir. Ölkə başçısı İlham Əliyev də parlamentdə çıxışında bildirdi ki, “bizə də tövsiyələr edilir və biz də öz növbəmizdə milli maraqlarımıza uyğun şəkildə iqtisadi siyasətimizi qururuq”-deyən Z. Səmədzadə əlavə edib ki, heç də beynəlxalq təcrübələrin hamısı effektli olmur.
“Banklar haqqında” qanuna nəzərdə tutulan dəyişikliyə gəldikdə isə Z. Səmədzadə deyib ki, banklara yetərincə sərbəstlik verilmişdi: “Banklar 1-2 milyard dollar həcmində kredit verir, ancaq yoxlamır ki, verilən kreditə əsasən nə qədər iş yeri yaradılacaq. İndiyədək 75 milyard dollardan artıq istehlak krediti verilib, ancaq Azərbaycanda yetərincə iş yerləri yaradılmayıb. Bu istehlak kreditlərin 90 faizindən artığı xaricdən gələn mal hesabına formalaşıb. Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası da bank sektorundakı vəziyyətin monitorinqini apararaq, vəziyyətdən çıxış yolu ilə bağlı hesabat hazırlayıb. Baxmayaraq ki, Palata bu hesabatı hazırlayanadək bir sıra çətinliklər, risqlər, bəzən incikliklərlə üzləşib. Ancaq monitorinq hazırlanıb. “Banklar haqqında” qanuna nəzərdə tutulan dəyişiklik də məhz bizi gözləyən risqlərdən qorunmağa yönəlib. Biz gərək bu risqləri azaldaq”.
Bankların ölkə iqtisadiyyatına yaratdığı çətinlikləri də dilə gətirən komitə sədri deyib ki, banklar iş adamlarına çox çətinliklər yaradıblar: “Onlar pul qıtlığı yaradıblar. Bu gün Azərbaycanda ÜDM-də daxili tələbatı ödəmək üçün ayrılan pulun həcmi dünyada ən aşağı səviyyədədir. Amma digər ölkələrdə belə deyil. Mən Çin iqtisadiyyatının yaxından araşdırmışam. Bu ölkədə illik iqtisadi inkişaf 7-8 faizi olsa da, pul kütləsinin ÜDM-də payı çox yüksəkdir. Ona görə də daxili tələbatı stimullaşdırmaq üçün pul kütləsini artırmağa ehtiyac var. Bu yolla biz əmək haqqlarını da artıra bilərik”.
KAMİL
çap et