Dünən ATƏT Parlament Assambleyasının vitse-prezidenti, ATƏT-in seçki müşahidə missiyasının xüsusi kordinatoru Azay Quliyev Qırğzıstanda keçirilən prezident seçkiləri haqqında mətbuat konfransı keçirib.
Xüsusi koordinator kimi Qırğızıstanın bütün ərazisində fəaliyyət göstərən ATƏT-in Demokratik İnstitutlar və İnsan Hüquqları üzrə Ofisinin, ATƏT-in Parlament Assambleyasının, Avropa Şurasının Parlament Assambleyasının və Avropa Parlamentinin ümumilikdə 400-dən artıq qısamüddətli müşahidəçisinə rəhbərlik edən A.Quliyev seçkilərin ilkin nəticələri barədə bəyanat qəbul etdiklərini deyib.
ATƏT PA-nın vitse-prezidenti qeyd edib ki, 15 oktyabrda keçirilmiş prezident seçkiləri Qırğızıstan Respublikasında hakimiyyətin bir prezidentdən digərinə keçidini təmin etməklə demokratik institutların güclənməsinə müsbət təsir edib: "Seçkidə rəqabət və beləliklə, seçicilərin geniş seçim imkanı var idi. Namizədlər azad şəkildə təbliğat kampaniyasını apara bilirdilər. Ancaq ictimai resursların səhv istifadəsi, seçicilərə təzyiq və səslərin alınması halları da narahatçılıq səbəbi kimi qalmaqdadır. Texniki cəhətdən seçkilər yaxşı təşkil edilmişdi, lakin Mərkəzi Seçki və Referendum Komissiyasının şərhləri bəzi hallarda qərəzli idi. Teledebatlar plüralizmə müsbət təsir göstərsə də, özünüsenzura və media azadlığındakı müəyyən zəifliklər də mövcuddur".
A.Quliyev səsvermənin məxfiliyi ilə bağlı problemlərə baxmayaraq, müşahidə aparılan səsvermə məntəqələrində prosesin səsvermə qaydalarına uyğun təşkil edildiyini bildirib. Həmçinin, nəticələrin hesablanmasının ilkin mərhələsində nəzərəçarpan prosedur problemləri də olub.
ATƏT-in seçki müşahidə missiyasının xüsusi kordinatoru 2017-ci ildə bir sıra dəyişikliyə məruz qalmış qanunvericiliyin seçki prosesinin bir sıra aspektlərini tənzimlədiyini, lakin seçki kampaniyalarının aparılması və maliyyələşməsi, vətəndaş nəzarəti və şikayətləri məsələlərinin mükəmməl əks olunmadığını deyib: "Seçkilərin təşkilatçı orqanları texniki cəhətdən hər şeyi yaxşı təşkil etsələr də, Mərkəzi Seçki Komissiyasının neytrallığı ilə bağlı qeyri-əminlik var idi. Ümumilikdə, MSK-nın üzvləri peşəkarcasına işləyirdilər, lakin bəzi hallarda müəyyən namizədlərə üstünlük verilirdi və bu da bəzi vacib məsələlərlə bağlı MSK-nın iştirakına zərər vururdu. Seçicilərin qeydiyyatı mərkəzləşdirilmiş əhali qeydiyyatına əsaslanır və bütün seçicilərin biometrik məlumatlarını özündə cəmləşdirib. Seçicilərin qeydiyyatı və təsdiqi sistemi əminlik yaratsa da, əsasən xaricdə yaşayan bir sıra Qırğızıstan vətəndaşı biometrik qeydiyyatdan keçməmişdi".
Azay Quliyev seçkilərdə 11 prezidentliyə namizədin olmasının seçicilərə geniş seçim imkanı verdiyini, eyni zamanda namizədliyin irəli sürülməsi prosesinin çətinliyinin qeydiyyatın inkluzivliyinə problem yaratdığını bildirib: "Qeydiyyatdan keçmiş namizədlər azad kampaniya apara bilsələr də, müəyyən pozuntular da nəzərə çarpırdı. Həmçinin, əsas namizədlərdən birinə dəstək göstərən müxalif siyasətçilərə qarşı da bir neçə cinayət işi qaldırılmışdı. Qanunvericilikdəki son dəyişikliklər namizədlərin kampaniyaları üçün limiti böyüdüb və xərclərin limitini aradan qaldırıb. Bu da namizədlərin bərabər olması ilə bağlı qeyri-əminlik yaratdı. Qanun gəlir mənbəyinin açıqlanmasını tələb etmir və kampaniyanın maliyyə məsələlərilə bağlı pozuntulara proporsional sanksiyalar təyin etmir. Konstitusiya söz azadlığını təmin edir və açıq şəkildə diffamasiyaya görə cinayət məsuliyyətini qadağan edir. Lakin diffamasiya bağlı təqsirləndirmələr ictimai debatlara əks effekt verir və özünəsenzura hallarına yol açır".
ATƏT PA-nın vitse-prezidenti deyib ki, MSK tərəfindən alınmış şikayətlərin çox hissəsi kampaniya qaydalarını pozulması ilə bağlı olub. MSK şikayətlərin onlayn qeydiyyatını aparırdı ki, bu da şəffaflığı genişləndirirdi. Lakin şikayətlərə baxılsa da, tələb olunan cəzaları tətbiq etmirdi.
Milli azlıqların seçki kampaniyasına cəlb edildiyini və namizədlərin onların səsi üçün mübarizə apardığını bildirən A.Quliyev seçki platformalarının azlıqların vəziyyəti və onların ictimai inteqrasiyasını əks etdirmədiyini qeyd edib: "Anti-azlıq ritorikasına rast gəlməsək də, bəzən interetnik məsələlərin siyasi aspektlərinə toxunulurdu".
"Vətəndaş cəmiyyəti vətəndaş və seçici təhsili sahəsində mühüm rol oynayıb və geniş seçki müşahidəsi aparıb. Bu, seçki prosesinin şəffaflığının artırılmasına kömək etdi", - deyə A.Quliyev qeyd edib.
Seçki müşahidə missiyasının xüsusi kordinatoru mətbuat konfransında deyib ki, seçki günü dinc və şəffaf şəkildə keçib və hər hansı bir hadisə baş verməyib. Mərkəzi Seçki Komissiyasının elan etdiyi seçici fəallığı 56 faiz olub.
Ceyhun ABASOV
çap et