|
|
|
|
1999-cu ildən, yəni Şirvan şəhərindən Bakıya təhsil almağa gələn vaxtdan kirayə qalıram. Bu illər ərzində bir neçə ev dəyişdim. Hər ev də həyat dolu. Həmin o həyatın ağ-qara üzünü müxtəlif insanlarla bir dam altında yaşamaqla keçirdim və hələ də davam etməkdəyəm. 2015-ci ilin yayında qərara gəldim ki, kirayəli illərimin ən maraqlı anlarını kompüterin yaddaşına köçürüm. Niyə, nə üçün? Səbəbini mənim kimi minlərlə kirayənişinlər bilər.
Ev bir ocaqdır. Kirayə evin ocağı isti olsa da, o heç yeri qızdırmır. "Kirayə arzular"ı da evdə yaşayıb, içində qızına bilməyənlərə həsr edirəm.
I yazı
300 azərbaycanlı ilə bir evdə
Bakının Ceyhun Hacıbəyli küçəsindəki köhnə məhəllələrin birində qaldığım kirayə evdən ayrılmaq üzrə idim. Çox da uzağa getmirdim. Nəriman Nərimanov metro stansiyasının yaxınlığına üz tuturdum. Belə desəm, bir ədibin "həyatından" çıxıb, digərinin "yaddaşına" köçürdüm...
Əşyalarım bir avtomobilə sığmayacaq qədər çox olduğundan evi tədricən boşaltdım.
Adətən, köç zamanı gözümə dağ kimi görünən sayını-hesabını itirdiyim kitablardır. Odur ki, evi dəyişmək istəyəndə ilk olaraq mağazaya yollanıb yorğan ipi alıram. Çünki kitabların "bellərini" başqa sapla bağlaya bilmirəm. Özü də onları nəinki ölçüsünə, hətta müəlliflərinə görə bir yerə yığıram ki, nə aparanda, nə şkafa düzəndə əziyyət çəkim.
Bu dəfə də adəti üzrə kitablarımı birinci "köçürtdüm". Özümlə son saata kimi vannanı, döşəyi, kiçik paltaryuyanı və mikrodalğalı sobanı saxladım. Bunları daşımaq da bir maşın tələb etdiyindən oturub uzaq tanışımın gəlişini gözlədim. Nə gizlədim, taksiyə verəcək pulum az idi. Tanışımsa iş başında olduğundan onu saatlarla gözləmək məcburiyyətindəydim. Vaxtımı isə boş yerə öldürməyə heyfim gəlirdi. Məşğuliyyət axtardım. Özümə çoxdan verdiyim "nə edim, necə edim" sualını bu dəfə də ürəyimdə dönə-dönə təkrarladım. Mən bezdim, ancaq fikrim bu sualı verməkdən usanmadı. Çünki bütün işləri görmüşdüm. Nəhayət, belə qərara gəldim ki, əski götürüb otağı, hamamı yenidən parıldadım.
Təmizliyə çox vaxt itirmədim. Əllərimi yuyub otağa qayıtdım. Qəribədir ki, yarıqaranlıq otaq bu dəfə gözümə, daha dəqiq eynəklərimə tamam başqa cür göründü. İçi stol-stulla, taxtla, servantla dolan dörd divarda özümü elə bil böyük boşluqda hiss etdim. Həmişə televizorun, radionun, klaviaturanın səsi gələn otağa sanki ölüm sükutu təşrif buyurmuşdu. Əgər haradansa səs eşitsəydim bəlkə də ev bir belə üstümə gəlməzdi. Başqa vaxt divarın o biri üzündən qonşunun bağırtısı qulaq pərdəmi titrədirdisə, indi o da yox idi. Elə bil otaq dünyanın yadından çıxmışdı.
Sükut məni təkliyə, təkliksə darıxmağa apardı. Bu neçə illik ömrümdə özümü bu qədər qərib, yalnız, kimsəsiz hiss etməmişdim. Hətta elə bilirdim Allahdan da uzaq düşmüşəm. Halbuki onu daim içimdə duyurdum. Nədənsə, xatırlamağa da kimsə tapmırdım. Sanki xatirələrim də qeybə çəkilmişdi. Amma bir az keçəndən sonra səssizliyi mənşəyini ayırd edə bilmədiyim həşərat pozdu. Əvvəlcə onu tapıb öldürmək istəsəm də sonradan fikrimdən daşındım. Çünki o vızıltı da itsəydi, həyatdakı varlığıma şübhə etmiş olardım. Tərs kimi tək olanda mahnı oxumaqdan, zümzümə etməkdən xoşum gəlmir. Smartfonun isə enerjisinə qənaət edirdim. "Can üstə" olduğundan, üstəlik "canverəni" də yeni evdə qaldığından otağı sevdiyim ifalarla doldura bilmədim. Otaqda bir az da qalsaydım elə bilərdim boşluq məni udub yox edəcək.
Əlac uzunluğu iki, eni bir metr olan mətbəxtə gözləməyə qalırdı. Pərdəni çəkib pəncərədən aşağı boylandım. Ümumi məhəllənin "əsrarəngiz" mənzərəsi dəyişməmişdi. Pişiklərin harayı, krantın şırhaşırı, yeməklərin, rahatxananın qoxusu aylardır beynimə hopduğundan fərqinə varmadım. Odur ki, pəncərədən hava udub, seyrə dalıb fikrə getməyə dəyməzdi. Qonşuları görmək bəhanəsiylə qapını açıb bayıra çıxdım. Nədənsə, məhəllədə son saatımı insanlarla keçirmək, onları yaddaşıma salmaq istəyirdim. Başqa vaxtı arvadların qeybətindən adda-budda eşitsəm də, bu dəfə elə bil bürküdə buxarlanmışdılar. Lakin qonşu Tünzalə otağının hansısa küncündən "Aysu"- deyib qızına çığıranda bir az özümə gəldim. Deməli, həyat davam edirdi. Etiraf edim ki, qonşunun "Aysu" zənguləsindən boğaza yığılmışdım. Çünki o, elə bil həyətin pişikləri, birələri kimi hər evdə "mövcud idi".
Boğanaq havanı ciyərimə ötürəndə birinci mərtəbədəki kişini gördüm. O, nazını çəkdiyi pişikləri üçün adəti üzrə hansısa heyvanın iç-alatını doğrayırdı. Hərdən fantaziyalarım fantan vuranda mənə elə gəlirdi ki, o kişi həyətə hər gün daşıdığı taxta-şalbanı, zibilləri kiminsə əlindən məcbur alıb, sonra həmin adamı o dünyaya yollayıb, içini də pişiklərinə gətirir. Qonşular, illah da ev yiyəsi ondan yaman çəkinirdi. Çünki bilirdi ki, onun ağlı hansısa xarabalıqda veyillənir. Yadımdadır, qonşulardan biri kişinin qurd basmış taxtalarından götürmüşdü. O, səhərin gözü açılan kimi məsələni çürütmək üçün əlinə iri bıçaq alıb Koroğlu kimi nərə çəkməyə, oğrunu meydana çağırmağa başladı. Əgər bacısı onun əlindən "misri qılıncı" almasaydı, indi o, çox güman ki, rəsmən dəli olmuşdu. Taxtaya görə kişinin qəzəbindən sonrakı təəssüfünün şahidi oldum və anladım ki, onun üçün atılıb qalmış, sınıq-salxaq əşyalar insanlardan daha qiymətlidir... O, yaxasını heç vaxt bağlamadığı kirli köynəyinin ucu ilə bıçağını qandan təmizləyəndə qapını örtdüm.
Nə qədər ağır olsa da yenidən otağa qayıtdım. Ətrafa göz gəzdirəndə şkafı açıb bir daha baxdım. Gözlərimə inana bilmədim. Kitablardan biri qalmışdı. Bu, Kamal Abdullanın "300 azərbaycanlı"sı idi. Ad mənə mistik ovqat gətirdi. Çünki bayaqdan tək idimsə, indi qarşımda "300 azərbaycanlı" dayanmışdı. Demək ki, səhərdən 300 azərbaycanlı ilə bir evdəyəmmiş. Bəlkə o 300 azərbaycanlı məni təklikdən qorumağa gəlibmiş? Düzdür, kitabı görəndə sevindiyimdən atılıb düşmədim, amma əvəzində gözlərim heyrətdən böyüdü. Özümü lap mağarada xəzinə tapan birisi kimi hiss etdim. Yadıma düşdü ki, bir neçə gün öncə "300 azərbaycanlı"nı kitablardan ayırmışdım. Çünki onu "Yarımçıq əlyazma"nın daxil olduğu kitabların üstünə qoyub bağlasam da, cəhdim boşa çıxmışdı. Düşünmüşdüm ki, kitabı suvenirlər olan çantaya qoyum. Görünür, gözümdən qaçıbmış.
Onu götürüb mətbəxə qayıtdım. Təbii işıqda oxumaq istədim. Mətbəxlə dəhlizin arasında yerimi rahatlayıb əyləşdim. Əvvəlcə Ramiz Rövşənin yazdığı ön sözü - "Nur dağına gedən yol"u oxudum. Böyük şair kitabdan bir sitat gətirir ki, kimi isə oxumaq kimə isə aparan yoldur. Fikir ürəyimə yatdı. Axı, mən də "300 azərbaycanlı"nın yoluna çıxırdım. Öncədən bu yolun məni haralara aparacağını bilməsəm də, özümə qaytaracağına əmin idim. Çünki aydının aydın fikri insanı heç vaxt azdırmır, ona öz yolunu göstərir.
Əvvəlcə kitabı acgözlüklə "yesəm" də, sonradan sürətimi aşağı saldım. Qətiyyən ədibin düşüncələrindən "doymamışdım". Əksinə, onun baxışları ilə Azərbaycan, dünya ədəbiyyatına, incəsənətinə, tarixinə nəzər yetirmək maraqlı olmaqla yanaşı, həm də gərəkli idi. Hətta məndə elə bir təəssürat yarandı ki, "300 azərbaycanlı" bütün zamanlarda yaşayan bir ulu ozanın dünya haqqında söylədiyi fikirləridir. Xoşbəxtlikdən, bu dünyada Azərbaycana - illah da onun ədəbiyyatına geniş yer ayrılıb.
"300 azərbaycanlı", ədibin təbirincə desəm, 300 əqidə və düşüncə burulğanıdır, 300 duyğu və rəmzi kimidir. Amma əlavə edərdim ki, 300 azərbaycanlı həm də xilaskardır, insanı təkliyindən götürüb dünyaya qaytarandır. Necə ki, məni bir otaqlı kiçik mənzildə yalnız qoymadı...
...Artıq hava qaralmaq üzrə idi. Gözlədiyim zəng də gəlmədi. Tanışımı ikinci dəfə narahat etməyə utandığımdan düşündüm ki, ucuz taksi danışıb özüm köçüm. Kitabdan güclə ayrılsam da, yeni kirayə evdə gecəni yenə də "300 azərbaycanlı" ilə keçirdim. Kitab bir neçə gün metroda, avtobusda mənə "yol yoldaşı" oldu.
P.S. Kitabların kitabxanamda yer alma tarixçələrini dəqiqliklə xatırlayıram. Amma nə illah etdim, "300 azərbaycanlı"nın kitabxanama gəlişini yadıma sala bilmədim.
Bakı, 2016
Ülviyyə HEYDƏROVA