İrfan Murat - Orxan Aras yazır
Hikmət Hacıyev ABŞ Sülh İnstitutunda COP29, regional və qlobal məsələləri müzakirə edib
Ukraynanın Azərbaycandakı səfiri AYB-də olub
COP29 həm ekologiyaya, həm də sülhə böyük töhfə olacaq
Haqqımızda
|
Əlaqə
|
Mobil versiya
|
Köhnə 525
|
Əsas səhifə
Bütün xəbərlər
Siyasət
Sosial
İqtisadiyyat
COP29
Mədəniyyət
İdman
Dünya
Qarabağ
Ədəbiyyat
Digər
Şəhidlər-qazilər
"525" - 30
Ədəbi köşk: Nə var, nə yox?
Müsahibə
Region
Rəsmi
Şou-biznes
525-ci qəzetə yubiley təbrikləri
"525" - 25
Faydalı
Media
Turizm
Maraqlı
Təhsil
Texnologiya
Son xəbərlər
19 May 2024
12:17
Araz çayı üzərində açılış mərasimi -
İlham Əliyev və İbrahim Rəisi iştirak edir
12:10
Latviya parlamentinin sədri Füzulidə səfərdədir
12:07
Sərhəddə İlham Əliyev və İbrahim Rəisinin görüşü olub -
YENİLƏNİB
11:53
Quterreş: “Yaxın Şərq ancaq Fələstinin yaradılmasından sonra sakitləşəcək”
11:35
Rusiyanın Belqorod vilayətində raket təhlükəsi
11:34
Hondurasın Rusiyadakı səfiri qəflətən vəfat edib
11:03
Sumqayıtda F-1 əl qumbarası aşkarlanıb
10:49
Bağırsaq bakteriyaları insan qərarlarına təsir edirmiş
10:31
Şimşək çaxıb, qar yağıb -
FAKTİKİ HAVA
10:15
VI sinif şagirdləri üçün monitorinq keçirilir
10:02
İsrail Rəfahda 50-yə yaxın terrorçunu məhv edib
09:47
Cüdoçularımız dünya çempionatında mübarizəyə başlayır
09:38
Qəzzada ölən İsrail hərbçilərinin sayı 630-a çatıb
09:12
Qırğızıstanın Daxili İşlər Nazirliyi vətəndaşlara xəbərdarlıq edib
09:00
Xalq şairi Rəsul Rzanın doğum günüdür
18 May 2024
23:01
Gürcüstan parlamenti Prezidentin mübahisəli qanunla bağlı vetosunu dəf edə biləcək
22:00
İrfan Murat -
Orxan Aras yazır
21:37
Latviya Parlamentinin sədri Azərbaycana rəsmi səfərə gəlib
20:27
Hikmət Hacıyev ABŞ Sülh İnstitutunda COP29, regional və qlobal məsələləri müzakirə edib
19:35
Quba-Xaçmaz yolunu sel basıb
19:20
Ukraynanın Azərbaycandakı səfiri AYB-də olub
18:37
“Rəsul Rza” beynəlxalq mükafatı yeni laureatlara təqdim olunub
18:31
Zəngilan şəhərinin daxili yol-kommunikasiya şəbəkəsinin təməli qoyulub -
YENİLƏNİB
18:10
Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Zəngilan səfəri ilə bağlı paylaşım edib
17:58
Cəbrayılın Maşanlı kəndində 2 360 sakin üçün 590 fərdi ev inşa ediləcək
17:47
Azərbaycan boksçuları beynəlxalq turniri 5 medalla başa vurublar
17:24
Qarabağ Universitetinin bukleti hazırlanıb
17:05
2040-cı ilədək Sarıcallı kəndində 1 185 fərdi ev inşa ediləcək
16:46
Prezident Cəbrayıl rayonunun Sarıcallı kəndinin təməlini qoyub
16:44
Prezident və birinci xanım Zəngilan məscidinin açılışında iştirak ediblər -
YENİLƏNİB
16:41
Prezident Cəbrayıl rayonunun Maşanlı kəndinin təməlini qoyub -
YENİLƏNİB
16:40
Prezident Zəngilan rayonunun Mincivan qəsəbəsinin təməlini qoyub -
YENİLƏNİB
16:37
Prezident və birinci xanım Zəngilanda “Ağalı” hotelinin açılışında iştirak ediblər -
YENİLƏNİB
16:34
İlham Əliyev Cəbrayıl rayonunun Böyük Mərcanlı kəndinin təməlini qoyub
16:22
Prezident Cəbrayılın Karxulu kəndinin təməlini qoyub
16:07
Rusiya Ukraynada yaşayış məntəqəsini ələ keçirdiyini açıqlayıb
15:17
Qara dənizdə gəmi batıb
14:23
Sığorta şirkətlərinin investisiyaları 18 faiz artıb
14:00
Sabah hava necə olacaq?
13:54
Əfv Məsələləri Komissiyasının iclasları yekunlaşır -
sənədlər təqdim olunacaq
13:45
Milli Məclisin sədri gender bərabərliyinin təminində qarşıya çıxan problemlərdən danışıb
13:39
Ombudsman “İnsan Hüquqları Aylığı”nın elan olunması ilə bağlı müraciət yayıb
13:26
Azərbaycan xüsusi təyinatlıları Türkiyədəki təlimdə atəş fəaliyyətləri icra ediblər
13:23
İlham Əliyev Cəbrayıl rayonunun Böyük Mərcanlı, Karxulu və Sarıcallı kəndlərinin təməllərini qoyub
13:16
Bakı və Sumqayıtda itkin düşən 7 nəfər tapılıb -
DİN
13:10
Şirvanda 6 ev və obyektdən oğurluq edən şəxs saxlanılıb
13:02
Azad edilmiş ərazilərdə 37583 hektar ərazi mina və partlamamış döyüş sursatlarından təmizlənib
12:53
“Şəhidi şəhidimiz, bayrağı bayrağımız”
12:45
Azərbaycanda ötən il qeydə alınan QİÇS xəstələrinin sayı açıqlanıb
12:32
"Bank sektorunun 25 mlrd. manat böyümə potensialı var" -
Taleh Kazımov
12:21
Son bir həftədə azad edilən ərazilərdə 1 pulemyot, 56 avtomat və xeyli sayda silah-sursat aşkarlanıb
12:14
Hərbi Hava Qüvvələrinin komandanı vəzifəsi general-mayor Namiq İslamzadəyə həvalə edilib
12:03
Ölkə üzrə dövlət ümumi təhsil müəssisələrinin IV siniflərində monitorinq keçirilir
11:55
Dələduzluq etməkdə şübhəli bilinən şəxslər saxlanılıb
11:48
FHN tərəfindən “Yaz-yay fəsillərində sel təhlükəsi” mövzusunda tədbirlər keçirilib
11:40
Avropa ölkələri TAP ilə Azərbaycandan 35 milyard kubmetrdən çox qaz alıb
11:34
Füzuli rayonuna köçürülən ailələr tibbi müayinələrdən keçirilib
11:26
Ötən gün 2 kiloqrama yaxın narkotik vasitə aşkarlanaraq götürülüb
11:15
Azərbaycan nefti bahalaşıb
11:09
"Azərbaycanda universitetlərə attestatla qəbul gözlənilmir" -
DİM sədri
11:01
Milli Kitabxanada “18 May - Beynəlxalq Muzeylər Günü” adlı sərgi açılıb
10:53
"Builki keçid ballarının artması yüksək prestijli ixtisaslarda ola bilər" -
Məleykə Abbaszadə
10:47
Ötən gün cinayət törətməkdə şübhəli bilinən 53 nəfər saxlanılıb
10:40
Azərbaycan Latviya muzeyinə xalça hədiyyə edib
10:32
Abşeron və Qaradağda qanunsuz tikintilərin qarşısı alınıb
10:26
Dünya bazarlarında neftin qiyməti 84 dollara yaxınlaşıb
10:18
Oğuzda yaşlı qadını döyərək pulunu mənimsəyən şəxs saxlanılıb
10:11
Bəzi yerlərə leysan, dağlıq ərazilərdə qar yağıb -
FAKTİKİ HAVA
10:04
Müdafiə Nazirliyinin rəhbər heyəti hərbi vəzifəlilərlə görüşüb
09:55
Azərbaycan Kibertəhlükəsizlik Təşkilatları Assosiasiyası Türkiyədə keçirilən konfransda təmsil olunub
Son xəbərlərin davamı »
“Bərpaçı” – gizli səslə yazılmış roman
Yazar
Oxunub:
1462
dəfə
a
-
A
+
14.04.14 14:18
Fərid HÜSEYN
Mübariz
Cəfərlinin
romanlarının
süjetini
həyat
faktı
kimi
bəlkə
də
kiməsə
danışa
bilməzsən
,
dinləyən
tərəf
tam
anlamaz
,
ancaq
əsərdəki
hadisələri
süjet
yəni
,
sırf
ədəbiyyat
kimi
nəql
etsən
,
hakim
həqiqətdir
ki
,
danışdıqlarına
gözüyumulu
inanarlar
.
Çünki
o
,
dünyanı
romanın
içində
yaradır
,
hamını
yoran
bəlli
dünyanı
əsərə
daşımır
.
Elə
yazıçılar
var
ki
,
onun
mətninin
ilk
cümləsi
hansısa
həyat
həqiqətinin
davamıdır
,
ancaq
M
.
Cəfərlinin
ilk
cümləsindən
yeni
həyat
başlayır
.
Bu
hala
milli
nəsrimizdə
az
halda
rast
gəlinir
,
hətta
“
ədəbi
üzdəniraqlar
”
bu
cür
əsərləri
“
qurama
”, “
senton
”
adlandırırlar
.
Mənsə
heç
kəsin
“
stəkanına
qənd
salmadan
”
M
.
Cəfərlinin
“
Bərbaçı
”
romanı
haqqındakı
fikirlərimi
bölüşəcəyəm
.
“
Bərpaçı
”
da
məni
özünə
çəkən
nədir
?
O
,
gerçəkliyi
hansısa
məlum
mif
,
bəlli
həqiqətlər
üzərində
qurmur
,
reallığı
mifləşdirir
,
olduğundan
fərqli
təqdim
edir
.
Yəni
mətnlə
birgə
sehr
başlayır
–
həmin
aləmi
(
sehri
)
yazıçı
yaradır
.
Zənnimcə
,
oxucunu
inandırmaq
bacarığı
qələm
adamı
üçün
əsas
şərtləndəndir
.
Məsələn
,
Vaqif
Bayatlı
Odər
“
min
il
də
gözləməliyəm
”
ifadəsini
elə
yazır
ki
,
elə
bil
min
il
gözləmək
,
doğrudan
da
,
mümkündür
,
dinməzcə
inanırsan
.
M
.
Cəfərli
eyni
ustalığı
nəsrdə
edə
bilir
, “
Bərpaçı
”
romanında
ilk
situasiyadan
son
məqama
qədər
onun
yaratdığı
dünyanın
sakininə
çevrilirsən
.
Bu
mənada
,
onun
nəsrində
“
şparqalka
”
yoxdur
,
o
,
həyatın
üzünü
köçürmür
,
həyatı
yaradır
.
“
Bərpaçı
”
romanının
mahiyyətində
fərqli
bir
sirr
mövcuddur
.
Sirrin
“
xasiyyəti
”
belədir
ki
,
səndən
özünə
tərəf
bir
görünməz
yol
çəkir
,
o
yolla
gedib
ağlın
çatan
qədər
həmin
sirri
çözürsən
.
Ancaq
M
.
Cəfərlinin
romanlarında
sirrin
səni
aldada
,
açılıb
yox
ola
,
aşkara
çıxandan
sonra
öncədən
sirr
olmadığı
üzə
çıxa
bilər
.
Hətta
bəzi
məqamlarda
bu
hal
elə
həddə
çata
bilər
ki
,
oxucu
özünü
ələ
salınmış
kimi
hiss
edə
bilər
.
Yəni
oxucunun
“
aldadılmaq
”
ehtimalı
gözardı
edilmir
.
Bu
mənada
,
M
.
Cəfərlinin
“
Bərpaçı
”
romanı
xüsusi
oxu
diqqəti
tələb
edir
.
“
Bərpaçı
”
romanının
girişində
verilən
“
Yazılmayan
qanunlar
pozulmur
”
epiqrafını
müəllifin
ironiyalı
,
çoxqatlı
fikrini
bir
neçə
mənada
başa
düşmək
olar
:
1.
Müəllifin
bu
əsərdən
başqa
yazdıqları
var
.
Bu
mətn
onun
davamıdır
,
müəllifi
özündən
yaxşı
heç
kimi
ifadə
edə
bilməz
deyə
,
o
özünü
(
özünə
ən
yaxın
olanı
)
seçir
,
sitat
gətirir
.
2.
Epiqrafın
ifadə
etdiyi
məna
,
əslində
,
məlumdur
: “
yazılmayan
qanunlar
pozulmur
”.
Təkcə
qanunlarmı
?
Əlbəttə
,
yox
,
eyni
zamanda
,
yazılmayan
hər
bir
mətn
pozulmur
.
Bununla
müəllif
epiqrafın
şərtiliyinə
eyham
edir
.
3.
“
Yazılmayan
mətn
pozulmur
”
tezisiylə
yanaşanda
müəllif
əksər
mətnlərə
bədbin
bir
işarə
edir
: “
yazılanlar
unudula
bilər
,
unudulmayanlar
yazılmayanlardır
”.
Romandakı
keçidlər
,
xüsusən
,
Əbu
Həssan
Əz
-
Ziyyadi
ilə
bağlı
əhvalatı
olduqca
uğurludur
.
Birincisi
müəllif
insanların
yaxşı
tanıdığı
məşhur
sufi
və
irfani
personaj
seçmir
.
Yəni
biz
hansısa
məlum
şəxsiyyətlə
rastlaşmışırıq
ki
,
ona
sözsüz
inanaq
və
tam
mənada
qəbul
edək
.
Ona
görə
də
nəql
edilən
əhvalat
təxminən
Y
.
Səmədoğlunun
məşhur
frazasının
ovqatını
yaradır
: “
İnanan
inansın
,
inanmayan
inanmasın
”.
“
Bərpaçı
”
romanında
süjet
yaddaqalan
deyil
,
ancaq
kombinasiyalar
arasında
elə
bir
işıq
,
sirr
haləsi
var
ki
,
o
oxucunun
canına
hopur
və
olur
ki
,
bir
müddət
sonra
süjeti
unudursan
,
ancaq
ayrı
-
ayrı
işıq
seli
yadında
qalır
və
müəllif
,
eləcə
də
,
əsər
haqqında
söz
düşəndə
o
haləni
xatırlayırsan
.
Sanki
əsərdəki
o
işıq
romanın
özündən
daha
güclüdür
.
Müəllifin
və
romanın
da
sonrakı
taleyi
məhz
həmin
təsirli
işıqdan
və
halədən
asılıdır
.
Romanda
hadisələr
bir
-
birindən
uzaqlaşır
,
aləmlər
dəyişir
, (
dünya
və
axirət
,
yuxu
və
reallıq
)
bu
dəyişimin
içində
yeganə
dəyişməyən
insan
(
Abdulla
)
olur
.
O
hər
aləmdə
insan
kimi
qalır
.
Müəllif
,
əslində
,
dünyanın
faniliyini
,
insanın
əbədiliyinə
gizli
işarə
edir
.
Romanı
danışan
kimliyi
tam
bilinmir
,
bu
dünyada
o
dünya
,
o
dünyadan
bu
dünya
danışılır
.
Hər
iki
dünyada
olan
və
hər
iki
dünyadan
qalan
isə
sözdür
(
nəql
edilənlər
).
Sanki
roman
gizli
(
naməlum
)
səslə
yazılıb
.
Romandakı
hadisələr
,
süjet
,
daxili
plan
o
qədər
geniş
və
rəngarəngdir
ki
,
məqalədə
onları
bir
-
bir
nəql
etmək
,
əsəri
oxumayanları
ancaq
çaşdıra
bilər
.
Ona
görə
də
bu
yazı
daha
çox
romanı
oxumuş
ya
da
yazıdan
sonra
oxuyub
bir
də
bu
məqaləyə
qayıdacaq
oxucular
üçündür
.
Romanda
akademikin
(
Ziya
Bünyadov
nəzərdə
tutulur
)
öldürülməsi
“
Qanlı
cümə
” (21
fevral
1997-
ci
ildə
,
Z
.
Bünyadov
öldürüləndə
cümə
günü
idi
, “
Qanlı
cümə
”
İrlandiya
Cümhuriyyət
Ordusunun
Quzey
İrlandiyanın
Belfast
vilayəti
yaxınlığında
1972-
ci
ilin
21
avqustunda
80
dəqiqə
ərzində
22
bomba
atılması
nəticəsində
9
nəfərin
ölümü
, 130-
dan
çox
dinc
sakinin
yaralanması
ilə
nəticələnən
hadisəyə
beynəlxalq
miqyasda
verilən
addır
)
hadisəsi
nəql
edilir
.
Əsərdə
akademikin
öldürülməsi
əmrini
o
dünyadan
verirlər
,
bununla
da
müəllifin
nəyə
işarə
etdiyi
bilinir
: “
Əgər
akademikin
qatili
bu
dünyadakı
insanlar
arasında
tapılmadısa
,
yoxdursa
,
deməli
,
onu
öldürənlər
başqa
dünyadan
göndərilib
”.
Eyni
zamanda
qətlin
motivi
Moisey
Kalankatlunun
“
Alban
tarixi
”
əsərini
Z
.
Bünyadovun
dilimizə
çevirməsi
,
həmin
kitabda
da
peyğəmbərimizin
əleyhinə
bəzi
ifadələr
işlədilməsi
,
akademikin
həm
də
“
Qurani
-
Kərimi
”
tərcümə
etməsi
kimi
məqamlarda
əksini
tapıb
.
Roman
yas
məclisi
(
ölüm
motivi
)
ilə
başlayır
,
yuxu
,
axirət
real
-
irreal
aləmin
sərhəddi
və
keçidləri
ilə
davam
edir
.
Sanki
müəllif
bütün
bu
ardıcıl
müşayiət
olunan
qeyri
-
real
ələmlə
dünyanın
yalan
olmasına
,
hədərliyini
göstərir
.
Sonda
qəhrəmanının
ölümü
ilə
ölüm
çevrəsi
qapanır
.
İlk
ölüm
(
yas
mərasimi
)
xəbərdir
,
son
ölüm
isə
tale
.
Romanın
qəhrəmanı
əsərin
sonunda
(“
Güzgü
”
adlı
hissədə
)
o
biri
dünyaya
qayıdır
və
o
,
özünü
başqalarında
tapır
.
Onu
o
biri
dünyaya
,
cənnətə
aparırlar
(
məhz
aparırlar
–
yəni
seçim
onun
,
əslində
,
heç
kəsin
öz
ixtiyarında
deyil
).
Onu
aparanlar
da
ona
oxşayanlar
və
əqidədaşlarıdır
.
Nəsiminin
qəzəlində
də
məhz
əqidə
adamlarının
(
möminlərin
)
bir
-
birinin
güzgüsü
olması
məqamları
var
:
Camalı
möminin
möminə
mirat
Ki
,
daim
möminin
ol
mənzəridir
.
yaxud
:
“
Möminin
miratı
mömindir
”,
dedi
Xeyrülbəşər
Güzgüyi
-
safi
dutun
,
güzgüdə
Allahı
görün
!
Bu
romanı
birnəfəsə
oxumalısan
.
Çünki
real
və
irreal
dünya
o
qədər
iç
-
içədir
ki
,
o
sıxlığı
böyük
mütaliə
vaxtına
parçalayanda
ardıcıllığı
izləmək
olmur
. “
Bərpaçı
”
romanında
yazıçının
özünün
dünyaya
ünvanladığı
suallar
var
.
Ancaq
bu
sualların
“
ipi
”
dərinə
sallanmır
.
Çünki
birincisi
din
şəksiz
razılaşmağın
tərəfdarıdır
,
həm
də
ona
görə
ki
,
bizim
axirət
dünyayla
bağlı
təsəvvürümüz
var
,
təcrübəmizsə
yox
.
M
.
Cəfərli
bu
cür
incə
,
sualdolu
məqamları
estetcə
,
həm
imana
,
həm
də
ağıla
söykəncəli
edir
.
Suallar
demişkən
,
gəlin
romandan
oxucunun
beynində
yarana
bilən
suallara
nəzər
salaq
:
*
Əbədi
dünyadan
,
lap
elə
tamam
problemsiz
olan
cənnətdən
insan
bıkmayacaqmı
?
*
Bu
dünyadan
o
dünyaya
getmək
mümkün
olduğu
kimi
,
o
dünyadan
bu
dünyaya
qayıtmaq
mümkündürmü
?
*
Bəlkə
bütün
hadisələr
,
reallıqlar
,
olanlar
kiminsə
yuxusudur
? (
F
.
M
.
Dostoyevski
“
Gülməli
adamın
yuxusu
”
hekayəsinin
V
hissəsində
həyatın
yuxu
olması
fikrini
əsaslandırmağa
çalışıb
).
*
Bəlkə
bizə
yuxu
kimi
görünənlər
həqiqətdir
?
M
.
Cəfərlinin
romanındakı
sualları
bugünkü
dünyaya
ünvanlanan
hansı
dərəcədəsə
bəşəri
suallardır
.
Suallar
bugünkü
cəmiyyət
üçün
lazımdır
.
Çünki
bu
gün
din
də
sualsız
təbliğ
(
idarə
)
edilir
(
fitvalar
,
sanasız
təriqətlərin
qayda
-
qanunları
,
onların
dünyaya
dəyər
kimi
sunduqları
inanclar
),
siyasətdə
hardasa
“
yesən
də
budur
,
yeməsən
də
”
prinsipi
ilə
həyata
keçirilir
.
Yəni
böyük
qüvvələr
fikir
öyrənmirlər
,
öz
bildiklərini
yeridirlər
.
Bu
çağda
M
.
Cəfərlinin
sualları
sürət
zamanında
dayanmaq
bilməyən
insanı
yolundan
əyləmək
,
onlardan
nəsə
soruşmaq
istəyidir
.
O
,
dərin
mətləbləri
ifadə
edir
,
cavab
təklif
eləmir
,
o
sualları
əyan
edir
. “
Bərpaçı
”
romanı
ilə
təxminən
belə
bir
mesaj
ötürür
: “
gəlin
birgə
və
bir
də
düşünək
”.
Romanda
qoyulan
problemlər
və
yaranan
suallar
baxımından
bu
əsər
indiki
zamanımıza
çox
uyğundur
.
Bizi İnstagramda izləyin
Müəllifin digər yazıları
Yaddaş ağrılarının toplusu - Fərid Hüseyn yazır
10.04.22
...Yalvarıram, Tanrım, mənə səni doyunca düşünməyə bir gün saxla... - Fərid Hüseynin şeirləri
01.11.21
Tarixin qumar masası - Fərid Hüseynin şeirləri
15.03.21
"Gecə düşüncələri"ndə gördüyüm Anar
14.03.14
Yusif Səmədoğlunun gülüşü
11.03.14
Təbir caizsə (esselər silsiləsi)
28.10.13
Təbir caizsə (esselər silsiləsi)
21.10.13
Giliz kimi gəzərgi (esselər silsiləsi)- davamı
02.09.13
Giliz kimi gəzərgi (esselər silsiləsi)- davamı
26.08.13
Giliz kimi gəzərgi (esselər silsiləsi) - davamı
19.08.13
Giliz kimi gəzərgi (esselər silsiləsi)
10.08.13
İstəyimiz – Ay işığı
KAMAL ABDULLANIN “LABİRİNT” HEKAYƏLƏR KİTABI HAQQINDA
26.11.12
Əsas səhifə
Bütün xəbərlər
Siyasət
Sosial
İqtisadiyyat
Kriminal
Mədəniyyət
İdman
Şou-biznes
Ədəbiyyat
Çap versiyası
© 2012-2024 525.AZ Müəllif hüquqları qorunur.
Sayt Mozilla Firefox, Google Chrome, Opera və Internet Explorer ver. 7.x ilə tam dəstəklənir. Məlumatdan
istifadə etdikdə istinad mütləqdir.