Xüsusi təyinatlıların əfsanəsi
Şəhidlər xiyabanının ilk "sakini"
Böyük Qayıdışın miqyası sürətlə genişlənir
Ehtiramla xatırlanmaq - Bayram Məmmədov yazır
Haqqımızda
|
Əlaqə
|
Mobil versiya
|
Köhnə 525
|
Əsas səhifə
Bütün xəbərlər
Siyasət
Sosial
İqtisadiyyat
COP29
Mədəniyyət
İdman
Dünya
Qarabağ
Ədəbiyyat
Digər
Şəhidlər-qazilər
"525" - 30
Ədəbi köşk: Nə var, nə yox?
Müsahibə
Region
Rəsmi
Şou-biznes
525-ci qəzetə yubiley təbrikləri
"525" - 25
Faydalı
Media
Turizm
Maraqlı
Təhsil
Texnologiya
Son xəbərlər
2 May 2024
21:28
Qəzza zolağının bərpası üçün 30-40 milyard dollar lazımdır
21:13
Avro-2024-ü buraxacaq
21:00
Xüsusi təyinatlıların əfsanəsi
20:55
Azərbaycanla Tacikistan arasında konsulluq sahəsində əməkdaşlıq memorandumu imzalanıb
20:37
Ceyhun Bayramov Quterreşin müşaviri ilə COP29-a hazırlığı müzakirə edib
20:25
“Qərb ilk dəfə belə bir oyunçu ilə rastlaşıb: onun gedişlərini öncədən təxmin edə bilmir”
20:15
Azərbaycan və Gürcüstanın maliyyə nazirləri regional tərəfdaşlıq məsələlərini müzakirə ediblər
20:00
Vətən sevdalısı
19:41
Ruanq vulkanı səbəbilə 12 min insan təxliyə edilib
19:22
Kolumbiyada hərbi helikopter qəzaya uğradı -
9 hərbçi öldü
19:19
Azərbaycanla Türkiyə arasında minalarla mübarizədə əməkdaşlıq perspektivləri müzakirə olunub
19:10
İtaliyada 1 May yürüşləri Fələstinə dəstək nümayişlərinin şahidi olub
19:06
Adil Kərimli Slovakiya Mədəniyyət Nazirliyinin dövlət katibi ilə görüşüb
19:00
Zaman su kimidir, axıb gedəcək -
Tahir Rzayevdən Poetik nümunələr
18:48
Tailandın xarici işlər naziri istefa verib
18:26
ABŞ-də tornado nəticəsində ölənlərin sayı 5-ə çatıb
18:14
Koreya Respublikasında 2 xəstəxanada poliklinika və cərrahi xidmətlər dayandırılıb
18:13
1 iyuladək icazə alan taksi sürücüləri hansı üstünlüklərə malik olacaq?
18:00
Şəhidlər xiyabanının ilk "sakini"
17:55
Elm və Təhsil Nazirliyinə on beş gün ərzində 27 mindən çox vətəndaş müraciəti daxil olub
17:50
Böyük ədib məktəblilərin təqdimatında
17:45
Ranqnik "Bavariya" ilə planlaşdırılan görüşü ləğv etdi
17:44
İqtisad Universitetinin məzunları 50 illik yubileylərini UNEC-də qeyd ediblər
17:40
“Şərq” qəzetinin baş redaktoru BDU-nun Jurnalistika fakültəsində
17:35
"Koroğlu" metro stansiyasına qədər yeni avtomobil yolunun tikintisinə başlanılır
17:31
AMEA-da Çin elmi müəssisələri ilə əməkdaşlıq imkanları müzakirə edilib
17:24
"Enerji keçidi Azərbaycan kimi ölkələr üçün vacibdir" -
Samir Şərifov
17:21
"Real"ın kapitanı Messi ilə komanda yoldaşı olacaq
17:18
"Özbəkistandan Azərbaycana yükdaşımaların həcmi 1 milyon tona çatdırılacaq" -
Mikayıl Cabbarov
17:12
Parisdə yanğın:
3 ölü
17:08
Cəbhədə vəziyyət daha da pisləşə bilər
17:01
VI Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu başa çatıb
17:00
Böyük Qayıdışın miqyası sürətlə genişlənir
16:52
MSK sədri parlament seçkilərinə hazırlıqla bağlı tapşırıq verib
16:50
ABŞ müdafiə naziri Ostinə etiraz
16:45
Əfv Məsələləri Komissiyasının bu gün keçirilməsi nəzərdə tutulan iclası təxirə salınıb
16:38
Qeyri-sabit hava şəraiti mayın 5-dək davam edəcək, temperatur 4-8 dərəcə aşağı enəcək
16:38
Ağ evdən İsrailə mesaj
16:35
Serbiya Avropa yolu ilə irəliləyəcək -
Vuçiç
16:31
Noyabrda parlament seçkiləri olmalıdır, müddət önə də çəkilə bilər
16:27
Parisdə tələbələr Qəzza üçün etiraz aksiyası keçirib
16:24
“Avropa İttifaqı Azərbaycanın güclü tərəfdaşıdır” -
Səfir
16:21
Milli Məclisdə boş qalan deputat yerlərinin sayı 10-a çatıb
16:15
İsveç müdafiə xərclərini artırır
16:13
Özbəkistanlı parlamentari: Bakıda keçirilən forumda mədəni mirasların qorunması ilə bağlı təkliflər səsləndirilib
16:09
MSK Ramin Məmmədovun deputat səlahiyyətlərinə xitam verib -
YENİLƏNİB
16:03
Meksikada avtobus qəzası:
31 yaralı
16:00
Ehtiramla xatırlanmaq -
Bayram Məmmədov yazır
15:53
Azərbaycan millisinin sabiq üzvü “Əl-İttihad”la müqavilə bağladı
15:50
"Ağabala" kitabının təqdimatı olub
15:44
İlham Əliyev İkinci Dünya müharibəsi iştirakçıları və ailələrinə birdəfəlik yardım verilməsi ilə bağlı sərəncam verib
15:40
İlham Əliyev Azərbaycanın pravoslav xristian icmasına təbrik məktubu ünvanlayıb
15:31
Azərbaycan Prezidenti Konstantin Kosaçovu və Leonid Kalaşnikovu qəbul edib -
YENİLƏNİB
15:29
AQTA qida zəhərlənmələrinə dair yeni videoçarx hazırlayıb
15:25
Dünya dini liderlərinin Şuşa Bəyannaməsi qəbul edilib
15:13
Sus kəndinə ilkin mərhələdə köçürüləcək ailələrin sayı məlum olub
15:06
"Borussiya" Hummelslə bağlı qərar verdi
15:00
Şəhid şair Kamal Ömər bəy -
Kərkük ədəbiyyatı
14:56
Azərbaycan mədəni irsin iqlim dəyişikliklərinə məruz qalmasının qarşısını almağa çalışır
14:47
"Real" ukraynalı qapıçı ilə yeni müqavilə imzalayır
14:39
Həftəsonu imtahanlarda 11943 nəfər iştirak edəcək
14:28
UNDP nümayəndə heyəti Azərbaycana səfər edəcək
14:22
"COP29-a hazırlıq məqsədilə bütün lazımi və zəruri işlər plana uyğun davam etdirilir" -
Prezident
14:18
Prezident İlham Əliyev BMT Baş katibinin xüsusi müşavirini qəbul edib -
YENİLƏNİB
14:07
Luis Enrike məğlubiyyəti şərh etdi
14:00
İncəsənət - yalnız gözəllik yaratmağa qadir dünya
13:54
Azərbaycanın Baş nazirinin müavini Rusiyaya səfər edəcək
13:48
Mədəniyyət naziri liviyalı həmkarı ilə görüşüb
13:42
KOBİA investorları KOB-ların və startapların layihələrinə sərmayə qoymağa çağırır
13:36
"Şadıq ki, Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh danışıqları davam edir" -
Aİ səfiri
Son xəbərlərin davamı »
Aydın Məmmədovsuz qırx gün
Aydın Məmmədov-70
Oxunub:
2415
dəfə
a
-
A
+
13.01.14 11:55
Rəşad MƏCİD
"525-ci qəzet"in baş redaktoru, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədr müavini
Aydın
Məmmədovun
ölüm
xəbərindən
gün
-
gün
,
həftə
-
həftə
ayrıldıqca
,
dünya
get
-
gedə
öz
axarına
düşdükcə
ötən
günlərə
qayıdıram
,
yaxın
,
doğma
adamları
,
onu
tanıyanlar
və
sevənləri
ürəyimdəki
ağrıyla
dindirməyə
,
dəfələrlə
danışdığım
xatirələri
ağ
vərəqlərə
köçürməyə
başlayıram
.
Aydın
müəllimin
son
aylarında
keçirdiyi
və
çəkdiyi
ağrıları
danışdığı
adamlardan
biri
də
mən
olmuşam
.
Onun
dilindən
eşitdiyim
səmimi
və
böyük
həqiqətlər
hələ
də
məndən
ötrü
dipdiridi
.
Bu
uzaqgörən
,
siyasətdə
və
iqtisadiyyatda
,
ölkənin
və
respublikanın
vəziyyətiylə
bağlı
verdiyi
proqnozların
dəfələrlə
düz
çıxdığını
görüb
heyrətləndiyim
adamın
birdən
çaşıb
bu
siyahıya
öz
ölüm
duyğusunu
da
qatması
indi
-
indi
mənə
çatdıqca
bir
vaxt
zarafata
salıb
üstündən
keçdiyim
,
indi
yadıma
düşdükcə
içərimi
göynədən
sözləri
dipdiri
məxluq
kimi
görürəm
.
Tərcümə
Mərkəzi
yaranandan
dəfələrlə
mənə
iş
təklif
etmişdi
və
həmişə
də
bu
təklifin
mənim
üçün
nə
qədər
dəyərli
olduğunu
anlasam
da
,
etiraz
edirdim
.
Axırıncı
dəfə
ötən
ilin
avqustunda
yenə
bu
söhbətə
qayıdanda
,
etiraza
heç
bir
yer
qalmamışdı
.
Təskinliyim
odu
ki
,
birgə
işlədiyim
bir
neçə
ay
müddətində
bizim
onu
tez
-
tez
incitdiyimiz
,
durduğu
,
dayandığı
yerdən
,
məşğul
olduğu
işlərdən
çox
-
çox
aşağı
şeylərlə
başını
qatdığımız
,
vaxtını
aldığımız
günlərdə
,
həmişə
,
hər
dəqiqə
Aydın
Məmmədovun
böyüklüyünü
hiss
etmişəm
.
Onunla
işləmək
adamdan
böyük
daxili
mədəniyyət
,
qanacaq
və
ağıl
tələb
edirdi
.
Tərcümə
Mərkəzində
heç
vaxt
Aydın
müəllimin
sədrliyi
hiss
olunmazdı
,
xırda
idarə
işlərinə
o
qədər
də
fikir
verməzdi
.
Amma
mən
bir
neçə
ay
müddətində
müxtəlif
təşkilatlarla
əlaqələrdə
həmişə
onun
adının
Mərkəzə
necə
dayaq
olduğunu
hiss
etmişəm
.
İşçilərinin
orta
yaşı
otuzdan
da
aşağı
olan
Mərkəzə
Aydın
müəllim
istedadlı
cavanları
seçib
yığmışdı
.
Etimad
göstərirdi
,
müstəqilliyə
,
sərbəst
düşünməyə
və
işləməyə
yönəldirdi
.
Otağının
qapısı
heç
vaxt
bağlı
olmazdı
.
Mərkəzin
ən
səsli
-
küylü
yeri
də
buraydı
.
–
Aydın
müəllim
,
sən
Allah
,
bu
qapını
ört
.
–
Darıxıram
,
tək
qalanda
darıxıram
.
Neynəyim
ki
,
xasiyyətimi
dəyişə
bilmirəm
.
Buradakıların
çoxu
mənim
dostumdu
,
yoldaşımdı
...
Mən
onları
heç
nəyə
dəyişmərəm
.
Təxminən
dörd
ay
çəkən
seçki
kampaniyasında
Aydın
müəllimnən
birgə
olmuşam
.
Seçkilər
zamanı
onun
keçirdiyi
sarsıntılarının
,
çəkdiyi
ağrılarının
şahidiyəm
.
Camaatın
seçkiqabağı
görüşlərə
və
seçkilərə
az
gəlməyindən
,
üzə
vurmasa
da
,
hiss
edirdim
ki
,
narahatdı
.
Əgər
hamının
tanıdığı
,
sevdiyi
Aydın
Məmmədova
bu
cür
“
etimad
”
göstərilirdisə
,
o
biri
“
namizədlərin
”
vəziyyətini
təsəvvür
edirəm
.
Görünür
,
sessiyadakı
çıxışlarında
, “
necə
seçildiyimizi
axşamlar
özümüzə
hesabat
verək
”
deməyi
də
o
seçkilərdə
Aydın
müəllimin
keçirdiyi
əzab
və
ağrılardan
gəlirdi
.
O
əzabın
yolu
mənə
tanış
idi
.
Seçkiqabağı
görüşlərdə
arabir
ona
qarşı
deyilən
haqsız
sözlərə
dözməyəndə
bayaqdan
təmkinlə
dinlədiyi
adamlara
öz
həqiqətlərini
elə
səmimiyyətlə
və
ağrıyla
deyirdi
ki
,
hətta
o
haqsızlığı
deyən
kəs
də
tab
gətirmirdi
.
Neçə
belə
hadisənin
sonu
həmin
adamların
üzrxahlığıyla
nəticələnmişdi
.
Təskinlik
tapdığım
bir
də
odu
ki
,
seçkiqabağı
günlərdə
,
populyar
siyasətçinin
onun
rəqibinə
səs
verməyə
çağıran
məktubuna
əsəbiləşdiyi
vaxtlarda
da
onu
tək
qoymamışam
.
Deputat
seçiləndən
sonra
Qarabağa
getdik
.
Ağdamda
,
Ağcabədidə
olduq
.
Bərk
yorulmuşdu
.
Cabirlə
çalışırdıq
,
əlimizdən
gələni
edirdik
ki
,
onu
bu
haldan
qurtaraq
.
Amma
bizim
bütün
cəhdlərimiz
onun
canına
hopmuş
uzun
illərin
yorğunluğunu
çıxara
bilmirdi
.
Əslində
,
özü
də
dinclik
həsrətindəydi
.
Amma
görünür
,
dinclik
onun
üçün
nəsə
əlçatmaz
bir
şey
idi
.
Təbiətin
gözəlliklərinə
aludə
deyildi
,
heyrətlənmirdi
.
Amma
deyirdi
ki
,
təbiətin
ən
çox
sevdiyim
vaxtı
otların
təzə
-
təzə
göyərdiyi
,
ağacların
tumurcuqladığı
çağlardı
.
Elə
istəyirəm
,
yazqabağı
gedəm
,
kürəyimi
söykəyəm
tumurcuqlamış
ağaca
və
dincələm
.
Mənim
yorğunluğum
ancaq
o
cür
çıxar
–
deyirdi
.
Neçə
dəfə
bu
barədə
söhbətimiz
olmuşdu
və
çalışırdım
onun
arzusunu
ürəyində
qoymayam
.
Otların
təzəcə
göyərdiyi
,
ağacların
təzəcə
tumurcuqladığı
vaxtı
,
yəni
aprelin
axırlarını
gözləyirdim
.
Rayonlara
səfəri
çox
sevirdi
.
Dəfələrlə
kefi
yaxşı
olanda
günün
hər
hansı
bir
vaxtında
“
çıxaq
gedək
”
deyirdi
.
Gedirdik
rayona
,
amma
orda
da
dura
bilmirdi
. “
Mənimki
yoldu
” –
deyirdi
. “
Ən
gözəli
yolda
olmaqdı
,
yol
getməkdi
”.
İndi
dəfələrlə
dilindən
eşitdiyim
bu
sözləri
yolda
faciəli
ölümündən
sonra
yadıma
salanda
tüküm
ürpəşir
.
Şuşada
vertolyot
qəzasından
sonra
bazar
günü
,
aprelin
7-
si
görüşdük
,
oturub
dərdləşdik
.
İşdən
,
Mərkəzdən
hal
-
əhval
tutdu
.
Vertolyot
qəzasına
işarə
edib
:
–
Heç
pis
oldular
,
sən
Allah
? –
soruşdu
.
Cəmi
iki
həftə
sonra
,
o
dəhşətli
xəbərdən
Tərcümə
Mərkəzində
bir
-
birinə
dəyən
işçilərin
,
hönkür
-
hönkür
ağlayan
qızların
,
kişilərin
sifətlərinə
baxa
-
baxa
,
gözümün
yaşını
boğa
bilməyib
üzümü
divara
çevirəndə
o
söz
yadıma
düşdü
.
–
Çox
pis
oldular
,
Aydın
müəllim
! –
dedim
.
O
zamansa
“
Allaha
şükür
,
salamatçılıqdı
”
təskinliyilə
bir
-
birimizi
ovutmağımızdan
,
onu
sevən
adamlardan
danışıb
, “
vallah
,
səni
çox
istəyirlər
”
demişdim
.
Onu
,
doğrudan
da
,
çox
istəyirdilər
.
Küçədə
,
bazarda
,
rayonda
,
şəhərdə
onun
başına
yığışan
camaatın
“
axırımız
necə
olacaq
!”
suallarına
bu
“
Allahı
sevən
”,
yaxşı
adam
təmkinlə
,
müdrikliklə
cavab
verirdi
.
Mənim
sözüm
hələ
qabaqdadır
, –
deyirdi
.
O
nə
sözüydü
görən
?
Dəfələrlə
ağrıyla
danışdığı
,
mənim
tablaya
bilmədiyim
acı
həqiqətlərdənmi
,
yoxsa
,
insani
münasibətlərdən
,
səmimiyyətin
yoxa
çıxmasındanmı
?
Jurnalist
dostlarımıza
dəfələrlə
deyirdi
: “
məndən
həmişə
tənqidçi
kimi
,
ədəbiyyatşünas
kimi
,
siyasi
xadim
kimi
müsahibə
götürmüsünüz
.
Bir
insan
kimi
,
ata
kimi
ailədən
,
evdən
-
eşikdən
danışmaq
istəyirəm
”.
Bunu
Aqilə
də
demişdi
.
Mehmana
da
,
lap
sonda
Mətiyə
də
.
Və
hər
dəfə
də
o
yazılmamış
müsahibədən
danışırdı
.
Hər
dəfə
də
onun
söhbətləri
həmin
müsahibəni
sonraya
saxlayırdı
.
Görünür
,
bir
insan
kimi
son
müsahibəsini
vermək
qisməti
deyilmiş
.
Dünyada
hər
şeydən
çox
üç
balasını
sevirdi
. “
Öz
balalarına
rəva
bilmədiyini
başqalarına
rəva
bilmə
”
söyləyirdi
.
Həmin
o
yeddi
apreldə
çox
şeylərdən
danışdıq
.
Bayılda
,
gecəqondu
evdə
yaşayırdı
.
Tikdirmək
,
genişləndirmək
istəyirdi
.
Deyirdim
,
Aydın
müəllim
,
sənin
bu
hökumətdən
ev
almağa
haqqın
yoxdumu
?
–
Rəşad
,
mən
deyə
bilmərəm
ki
,
mənə
ev
verin
.
Desəm
,
danışa
bilmərəm
.
Bir
də
ki
,
ölərəm
,
yəqin
yasıma
gələcəklər
,
evimi
görəcəklər
,
onda
görərlər
necə
yaşamışam
,
yadlarına
düşər
.
Barı
balalarımçün
fikirləşərlər
.
Bunu
da
aprelin
7-
sində
demişdi
.
Təxminən
elə
beləcə
demişdi
. 15-20
gün
sonra
,
onun
faciəli
ölümündən
bir
neçə
gün
keçmiş
gəlib
şəhərin
müxtəlif
yerlərində
Aydın
müəllimin
ailəsinə
ev
təklif
eləyirdilər
.
Və
mənim
yadıma
onun
sözləri
düşürdü
.
Həmin
yeddi
aprel
günü
demək
olar
ki
,
bir
yerdə
olduq
.
Dəniz
qırağına
gəldik
.
Çox
adamlarla
görüşdü
.
Ağsaqqal
Abdulla
İbrahimov
onu
qucaqlayıb
kövrək
səslə
: “
Çox
şükür
,
salamatsan
”
dedi
.
Hamı
“
çox
şükür
,
salamatsan
”
deyirdi
və
hamı
da
deyirdi
,
gözəlləşmisən
(
O
doğrudan
da
gözəlləşmişdi
).
Və
Aydın
müəllim
də
neçə
dəfə
həmin
o
vertolyot
qəzasının
necə
baş
verdiyini
hər
soruşana
danışırdı
.
Deyirdi
,
vertolyotdan
atılandan
sonra
bunu
(
cibindəki
balaca
,
yaşıl
cildli
Quranı
göstərirdi
)
cibimdən
çıxardım
və
hamı
bir
-
bir
gəlib
öpdü
.
Bizi
Allah
saxladı
və
nə
yaşayırıqsa
,
qənimətdi
–
deyirdi
.
Aprelin
18-
i
Bakıdan
çıxanda
həmin
kostyumu
,
paltonu
geyinməmişdi
.
Və
mən
indiyəcən
də
bilmirəm
ayın
20-
də
o
yaşıl
cildli
Quran
Aydın
müəllimin
cibində
olub
,
yoxsa
yox
.
Sonrakı
günlərdə
hiss
edirdim
ki
,
hələ
o
vertolyot
qəzasının
təsirindən
tam
ayrılmayıb
.
Aydın
müəllimin
son
saatlarının
,
son
dəqiqələrinin
şahidi
olan
dostum
Arif
Hacıyev
bu
günlərdə
gəlmişdi
.
Və
Aydın
müəllimin
sonuncu
gecə
gördüyü
yuxusundan
,
sonuncu
saatlarında
elədiyi
söhbətlərdən
danışırdı
.
Həmin
sözlərdən
də
ölümqabağı
hisslərin
ovqatı
duyulurdu
.
Arif
deyirdi
ki
,
həmin
gün
danışmağa
həvəsi
yoxuydu
.
Aprelin
20-
də
,
dəfn
günü
qədim
Kiş
kəndinin
başının
üstündə
gəzən
tənha
bulud
da
ağlayırmış
.
Onu
torpağa
qoyanda
kəndin
başının
üstünü
alan
və
dəfnə
toplaşanların
hamısını
heyrətləndirən
göyqurşağının
çıxmağı
da
bəlkə
Tanrı
salamıydı
.
Bu
gün
Aydınsızlığın
qırxıncı
günüdü
.
Şəkidə
,
qədim
Kiş
kəndində
,
artıq
boy
atan
yaşıl
otların
,
yarpaqlayan
ağacların
arasında
,
Aydının
məzarı
başındayıq
.
Və
mən
soruşmaq
istəyirəm
:
–
Yorğunluğun
çıxdımı
,
AYDIN
müəllim
?
1991
Bizi Facebookda izləyin
Müəllifin digər yazıları
Qələmsiz yazılanlar - Rəşad Məcidin status-esseləri
01.04.24
Qələmsiz yazılanlar - Rəşad Məcidin status-esseləri
04.03.24
Qələmsiz yazılanlar - Rəşad Məcidin status-esseləri
29.01.24
Qələmsiz yazılanlar - Rəşad Məcidin status-esseləri
30.12.23
Qələmsiz yazılanlar - Rəşad Məcidin status-esseləri
22.11.23
Qələmsiz yazılanlar - Rəşad Məcidin status-esseləri
23.10.23
Qələmsiz yazılanlar - Rəşad Məcidin status-esseləri
09.10.23
Qələmsiz yazılanlar - Rəşad Məcidin status-esseləri
25.09.23
Qələmsiz yazılanlar - Rəşad Məcidin status-esseləri
21.08.23
Qələmsiz yazılanlar - Rəşad Məcidin status-esseləri
24.07.23
Qələmsiz yazılanlar - Rəşad Məcidin status-esseləri
24.06.23
Qələmsiz yazılanlar - Rəşad Məcidin status-esseləri
25.04.23
Qələmsiz yazılanlar - Rəşad Məcidin status-esseləri
25.01.23
Oğul Qəlbinur - Rəşad Məcid yazır
03.12.22
Qələmsiz yazılanlar - Rəşad Məcidin status-esseləri
12.11.22
Əsas səhifə
Bütün xəbərlər
Siyasət
Sosial
İqtisadiyyat
Kriminal
Mədəniyyət
İdman
Şou-biznes
Ədəbiyyat
Çap versiyası
© 2012-2024 525.AZ Müəllif hüquqları qorunur.
Sayt Mozilla Firefox, Google Chrome, Opera və Internet Explorer ver. 7.x ilə tam dəstəklənir. Məlumatdan
istifadə etdikdə istinad mütləqdir.